Eliza Orzeszkowa - …i pieśń niech zapłacze

– O nie, nie! Pozwólcie państwo jeszcze chwilę… jeszcze chwilę… Pod gwiazdami!

O jakich gwiazdach myślał? o tych, co świeciły na niebie, czy o tych, co pod bladem czołem Janiny zamyślone i błyszczące, spotkały się w tej chwili z gorącym blaskiem i przepastnem zamyśleniem jego oczu?

Po upływie pewnego czasu, gdy dwaj bracia znaleźli się sam na sam w pokoju, dla gościa przeznaczonym, Czesław, bardzo blizko przed Jerzym stając, rzekł: Mam prośbę do ciebie, Jurku!

– Nareszcie nazwałeś mię tak, jak nazywali mię niegdyś rodzice nasi! Dlaczego dotąd nie uczyniłeś tego ani razu? Dlaczego mówisz do nas: państwo, do żony mojej: pani? Jest-że to przyzwyczajenie, zobojętnienie, niechęć do zbliżenia się…

– Nie. To nieśmiałość. Nie śmiem…

– Nie śmiesz? Ty – nie śmiesz?

– Nie śmiem. Ale oddawna już imię twoje, z tem brzmieniem, jakie miało w ustach kochanej matki naszej, wróciło mi do serca i pamięci.

– Wróciło! Więc przedtem… Ale, jakąż to ma być prośba twoja?

– Abyś pozwolił mi tygodni kilka przepędzić w domu swoim.

– Abym pozwolił! Czesławie!

– Tak. Bo widzisz z odległości wydawało mi się to łatwem… lecz odkąd próg ten przestąpiłem… Czy ty mię teraz znasz – Jurku? Czy wiesz, jakim jestem, jakim się stałem, co uczynić mogłem… Widzisz, można wiele błądzić, a jednak przed oszustwem cofać się, mieć wstręt!… Oszukiwać cię nie chcę, oto wszystko. Możesz o mnie wiedzieć to tylko, co ci sam powiem. Chcę, abyś wiedział, że wszystkiego nie powiem. Oto. A gdybyś wiedział, to możebyś nie chciał…

Chwila milczenia; potem głos Jerzego przyciszony, lecz stanowczy.

– Chcę wiedzieć to tylko, o czem ty mi powiedzieć zechcesz.

– Pamiętaj i to także, że gdybym powiedział, możebyś… nie chciał.

– Nie; cokolwiek się stało i cokolwiek nas dzieli, pozostań tu jak najdłużej.

– Dziękuję. Ale pamiętaj! Podstępnie gościnności twej…

– Mów: przywiązania braterskiego…

– Które niegdyś było tak głębokiem, jak wszystkie twoje uczucia, ale teraz…

– Trwa i pragnie, abyś w tym domu znalazł spoczynek, jeśliś zmęczony i pociechę, jeśliś nieszczęśliwy.

– Dziękuję. Jeślim nieszczęśliwy… czy wyglądam na nieszczęśliwego?

– Trochę, chwilami…

– Proszę cię, nie zwracaj na to uwagi i nie zapytuj…

– Nie będę.

Byli tą krótką rozmową tak zmęczeni, że musieli usiąść i obaj przesunęli dłonie po czołach, które zapłonęły.

Po chwili Jerzy wahającym się głosem zaczął:

– Chciałbym tylko zapytać cię – jeżeli powiedzieć możesz – co było przyczyną twego długoletniego milczenia?

– Każdy fakt ma swoje przyczyny pośrednie i bezpośrednie. Najbezpośredniejszą przyczyną tego, że odzywać się przestałem, było to, że postanowiłem zerwać na zawsze…

– Ze mną?

– Z tobą, z wami, ze wszystkiem co było naszem, a pozostało waszem…

– Czesławie!

– Zerwać i zniknąć. Tak zniknąć, aby imienia mego nikt tu nie wymówił.

– Cóż to było? Gniew? Ambicya granic nie znająca…

– Nie wyszukuj klucza do zagadki…

– Dobrze… przebacz… jednak było coś, co cię ku nam z powrotem zawróciło?

– Ach! zawróciło mię ku wam życie, życie, które obiecuje słońca, a daje pozłacane blaszki, zawróciła mię ku wam tęsknota, która gryzie serce, gasi myśl, rujnuje organizm fizyczny, niszczy duchową równowagę…

– Nostalgia?

– Nostalgia, neurastenia i… wszystko w tym rodzaju. Widzisz, człowiek bywa czasem jak liść, rzucony na dwa potoki, rozbiegające się w strony przeciwne. Płynie jednym, a drugi wywiera na niego taką siłę przyciągania…

– Że liść płynie na fali powrotnej…

– I przez chwilę na niej odpoczywa. Spostrzegam, że mówimy metaforami. Niechże więc będzie o jedną metaforę więcej. Poczytuj mnie za zwiedzacza górskich lodowców i stromizn, który w noc burzliwą przybył do schroniska…

– I po upływie godzin kilku odejdzie?…

– Z powrotem do zwałów lodowych i rozpadlin skalnych.

– Niechże odejdzie z zapasem sił i pociechy…

Podali i silnie uścisnęli sobie ręce. Oczy Jerzego powlekły się mgłą wilgotną; Czesław nadaremnie hamował drżenie warg.

Na stole spokojnie paliła się lampa i spokojnie za oknami stały wyniosłe drzewa. W ciszy pokoju czasem tylko słychać było jak wielki motyl nocny uderzał skrzydłami o szklaną pokrywę lampy.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

wszakże. [przypis redakcyjny]

Wyglądało. [przypis redakcyjny]