Józef Kraszewski - Capreä i Roma

tak radośnemi i pożądliwemi oczyma ją gonił, iż nakazać musiano, aby mu się więcéj nie nawijała – adeo contentis et tumentibus oculis prosecutus est eam [w oryg.: … oculis prosecutus est, ut custoditum sit ne umquam in conspectum ei posthac ueniret , Swetoniusz, Żywot Tyberiusza 7]. [przypis autorski]

W Rzymie, powiada Tacyt, konsulowie, senatorowie, rycerstwo, dobrowolnie oddawali się w niewolę – L. I, 7. [przypis autorski]

odczytano testamenta, na których czytanie głosu i sił czułemu Tyberyuszowi, postanowionemu dziedzicem, zabrakło – Swetoniusz [ Żywot Tyberiusza 23]. [przypis autorski]

dla podniesienia blasku przeszłości, straszliwą sprzecznością jéj następstw – Tacyt, L. I, 10: Comparatione deterrima sibi gloriam quesivisse [sławy sobie w potomności z najzłośliwszego porównania szukał; tł. A. Naruszewicz]. [przypis autorski]

Mowa Asiniusza raczéj była napuszona… – Tacyt, L. I, 11. [przypis autorski]

Dodał tylko bolejącym i osłabłym głosem warunek: – Gdy przyjdzie chwila, w któréj znajdziecie słuszném… proszę was, byście starości mojéj dali wypoczynek… – Swetoniusz [ Żywot Tyberiusza 24]. [przypis autorski]

odmówił wreszcie przyjęcia tytułu Augusta (…) zabronił przysięgać na swe imie jak na świętość… – Dio Cassius [ Historia rzymska LVII, 2–10, por. też Swetoniusz, Żywot Tyberiusza 26]. [przypis autorski]

W senacie słuchał rady z pokorą, choć niemal z niéj sobie żartował – Swetoniusz. [przypis autorski]

szat jedwabnych i naczyń złotych zabraniał – Dio Cassius [ Historia rzymska LVII, 13]. [przypis autorski]

obejście się z żydami, których cztéry tysiące za dekretem senatu wywieziono do Sardynii, przeznaczając ich do walki z rabusiami – Tacyt, II, 85 [wzmianka dotycząca debaty w sprawie pozbycia się z Rzymu dwu kultów: religii egipskiej i żydowskiej, oraz wysłania na Sardynię łącznie czterech tysięcy wyzwoleńców „zarażonych tymi przesądami”]. [przypis autorski]

Lud rzymski (…) wśród nocnych ciszy, wykrzykiwał (…) i pisał na murach: Oddaj nam Germanika! – Swetoniusz [ Żywot Tyberiusza 52]. [przypis autorski]

w Germanii nadane przez żołnierzy przezwisko Biberius… niejakiego Prisca, urzędnikiem mianował do nastręczenia rozpusty – Swetoniusz [ Żywot Tyberiusza 42]. [przypis autorski]

użycie w senacie wyrazu greckiego emblema, kłopotało go niezmiernie, chciał go koniecznie łacińskim zastąpić – Swetoniusz [ Żywot Tyberiusza 71; także: Kasjusz Dion Historia rzymska LVII, 15; jak się wydaje, greckie ἔμβλημα , oznaczające wypukły ornament na naczyniu, zadomowiło się już w łacinie, sto lat wcześniej Cyceron posłużył się nim dwukrotnie w mowie przeciw Gajuszowi Werresowi]. [przypis autorski]

Niektórzy utrzymują, pisze Tacyt, że poczwarność jego (…) Inni gwałtownemu charakterowi matki przypisują ucieczkę tę z Rzymu – Tacyt, L. IV, 57. [przypis autorski]

Wyspa ta, mówi Tacyt, nie ma żadnego portu… póki ją wybuch Wezuwiusza nie zniszczył – L. IV Tacyt [ Roczniki IV, 67]. [przypis autorski]

śmiałek ów był prostym rybakiem z Caprei, chcącym się docisnąć do pana (…) przyniesiono raka, którym twarz poranioną na nowo mu odarto – Swetoniusz, Żywot Tyberiusza 60 [gdzie mowa o złowionej languście, skorupiaku morskim, nie o raku, który jest stworzeniem słodkowodnym; nie ma też wzmianki o zrzuceniu rybaka do morza]. [przypis autorski]

urząd posługacza rozkoszy, a Priscus, choć rycerz rzymski nie wahał się przyjąć obowiązku – Swetoniusz [ Żywot Tyberiusza 42]. [przypis autorski]

szeroką suknią, którą zwano „Synthezą” – sukni tych tylko do uczt rozpasanych używano [w domowym zaciszu, na obiady i uczty, Rzymianie wkładali luźną, barwną synthesis , gdyż oficjalną togę uważano za ubiór zbyt kłopotliwy podczas posiłków, spożywanych w pozycji leżącej; noszenie synthesis poza domem, w miejscu publicznym było niestosowne]. [przypis autorski]

Asteras eisatreis Aster emos… – fragment jednego z epigramatów Platona (V–IV w. p.n.e.) zachowanych w dziele Diogenesa Laertiosa (z III w. n.e.) Żywoty sławnych filozofów III, 29; fragment ten w zapisie bez transkrypcji: ἀστέρας εἰσαθρεῖς Ἀστὴρ ἐμός… [przypis edytorski]

Stella meus, stellas dum suspicis… – jest to w rzeczywistości przekład Muretusa, renesansowego francuskiego humanisty z XVI w., pochodzący z jego komentarza do wiersza Katullusa Ad Lesbiam . [przypis edytorski]

antecaenium – rodzaj śniadania, przekąski przed wieczerzą. [przypis autorski]

Fastidit vinum, quia jam sitit iste cruorem… – cytat z III księgi Żywotów Cezarów Swetoniusza, poświęconej Tyberiuszowi: Żywot Tyberiusza 59. [przypis edytorski]

Asper est immitis… – Swetoniusz [urywek ten pochodzi z tego samego miejsca Żywotu Tyberiusza , co poprzedni, i stanowią części jednej całości, więc faktycznie Tyberiusz Kraszewskiego nie przywołuje innego wiersza, lecz inny fragment tego samego; początek jednak tego wiersza brzmi: „ Asper immitis… ”]. [przypis autorski]

zazdrościł losu Priama, co wszystką swą przeżył rodzinę – Swetoniusz [ Żywot Tyberiusza 62]. [przypis autorski]

Co wam napiszę, ojcowie? (…) ja sam codzień ginąc dręczonym się czuję – w Tacycie i Swetoniuszu jednakowo przytoczony ten ułamek [Swetoniusz, Żywot Tyberiusza 67; Tacyt, Roczniki VI 6]. [przypis autorski]

Co najstraszniejszém było w tych opłakanych czasach, powiada Tacyt (…) wyścigali się jedni przed drugiemi z delacyą (…) jakby jakąś pochwyceni zarazą – Tacyt VI, 7. [przypis autorski]