Józef Kraszewski - Capreä i Roma

I rzucił na stół kartę poglądając znowu po twarzach; ale nikt tknąć jéj nie śmiał prócz Cajusa… Ten wlepił w nią oczy, przeczytał ciekawie, wstrząsł się z wyrazem oburzenia i plasnął w dłonie.

– O straszna zbrodnia! zemsty Furyj godna! oczom nie wierzę! – zawołał.

– Tak Rzym płaci Cezarom za ofiarę ich życia i trudy – odparł chłodno Tyberyusz. – Ale wiersz nie tak zły, chociaż zarzuciłbym mu to: quia jam nie eufoniczne wcale!

Jako artysta i poeta, Tyberyusz nawet gniewem wrąc dopatrzył w wierszu wadę i z zimną o niéj krwią mówił;

– Jużciż – dorzucił – wolę ten inny:

Znacie go zapewne? – spytał wiodąc po twarzach wzrokiem… – Ah! Ah! co poetów w Rzymie… mnie nie licząc! – I rozśmiał się dziko.

Ta komedya, odegrana zręcznie, wyczerpała w końcu siły, ruszył się nagle odpychając Hypathosa, ruchem gwałtownym zrywając z siedzenia… Ręka jego znak dała tylko, a biesiadnicy rozproszyli się wszyscy, prócz Cajusa, który zrozumiał, że mu kazano pozostać.

– Podli! – rzekł po cichu Tyberyusz – milczą! Gniotę ich, zabijam, męczę, szydzę i nikt nie śmie wydać jęku, wyrzec słowa, a podrzucają mi karty w nocy i czyhają z nożami… Nie! to już nie są Rzymianie, Cajusie! nie! dla nich potrzeba jarzma niewoli i kar jeszcze straszniejszych! Głupcy! jakby mi ich słowa bolały?…

Priscus i ty, dójść powinniście, kto tę ramotę podrzucił… I tu więc nawet, w Caprei mojéj knują zdradę przeciwko ojcu ojczyzny… tu, gdziem tylko dopuścił wybranych. To jakiś Sejanowy gaszek… chciał mnie przebić tą iglicą! Ale mu się nie udało… quia jam … nieszczęśliwe!!

Nazajutrz rano, zaledwie przebudzonemu Cezarowi dano znać, że strażnik z wieży postrzegł na morzu od Ostii okręt zbliżający się śpiesznie, całemi wioseł i rozpiętego żagla siłami, ku brzegom Caprei. Nie wątpiono, że z Rzymu przynosi wieści, a Cezar natychmiast, skoro przybędzie, rozkazał ku sobie prowadzić posłańca.

Słońce było w połowie swojego biegu, gdy niecierpliwie oczekiwana łódź przybiła i do Jowiszowéj willi w skok pobiegł, przysłany od senatu Gracinus Lacon, dowódzca straży miejskich, którego Macron, sam oddalić się nie mogąc, wyprawił z wieścią do pana.

Do ciemnéj i umyślnie od światła osłonionéj izdebki, w któréj na łożu purpurą wysłaném, spoczywał Cezar, przywiedziono posła… Przykląkł, by ucałować rękę pańską… Mimo niecierpliwości, Cezar nie spytał o nic i sam nie począł rozmowy.

– Senat cię wita, Cezarze, jako ojca ojczyzny… – rzekł po chwili Lacon, któremu przyśpieszony chód oddech tamował. – Sejana głowę ci przynoszę…

– Biédny Aelius! – odparł, nie okazując po sobie uczucia, starzec. – Jakże się to stało?

– Macron przybył do Rzymu nocą – mówił Lacon – nikomu rozkazów twych nie opowiadając, prócz mnie i Memmiusa Regula… Piętnastego dnia Kalend Novembra zwołał senat do świątyni Apollina; Sejan przybył z pretoryanami i ujrzawszy posła twojego Cezarze, zdziwiony spytał, czyliby mu listów nie przyniósł? Na to przebiegły Macron, z uszanowaniem go powitawszy, na ucho mu szepnął, żeś ty, Cezarze, polecił zrobić go uczestnikiem twéj władzy trybuńskiéj, że listy ma na to do konsula i senatorów. Wszedł więc bezpiecznie zbrodzień i na twarzy jego widać było uśmiech zwycięztwa…

Macron tymczasem obrócił się naprzód do pretoryanów i dar im twój po tysiąc denarów na głowę ofiarował, oznajmując, że jest ich dowódzcą mianowany, po czém do Curyi wpadłszy, oddał listy i pretoryan do obozu zaprowadził. Jam naówczas, po ich odejściu, straże miejskie wkoło świątyni Apollina ustawił…

– I dobrześ uczynił! – rzekł Cezar chłodno – zasłużyłeś się Rzymowi.

– Sami już bogowie byli z tobą, Cezarze, przeciwko temu nikczemnikowi; widziano w téj chwili jasne płomię, chwilę na niebie błyszczące i zagasłe nagle jak jego życie… Już mu władzy trybuna winszowano, gdy Memmius Regulus listy twoje otworzył, Cezarze…

– Chciałem w nich jeden wyraz poprawić, gdyż nie tak go postawiłem, jak stać był powinien, ale Macron odjechał pośpiesznie – rzekł zimno Tyberyusz…

– Stopniami, gdy czytał Regulus – ciągnął daléj Lacon – rozjaśniały się twarze; potrzeba było widzieć jak pałały wdzięcznością ku tobie, gdy wyczytano wyrazy, potępiające przyjaciół Sejana, a nareszcie jego samego… gdy Rzym dowiedział się, że mu swe boskie obiecujesz ukazać oblicze…

Sejan zadrżał i blednął… odstąpili go wszyscy, cofnęli się, wyrzekli; został sam jeden, odgrodzony nagle od tłumu twoim wyrokiem. Potrzykroć zawołał nań konsul: – Zbliż się Sejanie – a uszy jego, odwykłe od rozkazów, nie pojęły i nie usłuchały… ażem ja go pochwycił za barki i moim oddałem żołnierzom.

Wnet Regulus kazał mu włożyć kajdany i zawlec do Mamertyńskiego więzienia. Aleśmy ledwie z nim wyszli w ulice, gdy lud radośnie zburzony zabiegł nam drogi, błogosławiąc ci, Cezarze, plwając i znęcając się nad nędznikiem.

– Lud! – uśmiechnął się Tyberyusz – lud plwa na każdego kogo w więzach widzi – mów daléj!

– Zerwano mu z głowy zasłonę, którą się okrył ze wstydu, – na Forum walą się jego posągi, wloką je powrozami do Gemonii, w Tybr rzucają oplugawione… Tak, ledwieśmy go przez zburzone tłumy żywego dociągnęli do więzienia.

– Biédny Aelius! – mruknął starzec – lecz po cóż mu się zachciało udawać Cezara?

– Senat zgromadził się zaraz w świątyni Zgody i osądził go śmierci godnym, poleciwszy spełnić wyrok bez odwłoki.

– Dałemże ja wyrok śmierci? – spytał Tyberyusz.

– Senat sam zażądał nań téj kary.

– Skłaniam głowę przed sądem jego… musi być sprawiedliwy! Opowiedz jak umarł?

– Plugawie! prosząc o życie… ciało powleczono do Gemonii, aby bogów przebłagać. Senat wierny, chciał ci okazać, jak się brzydził niewdzięcznikiem.

– A wotował dlań posągi? – rzekł Tyberyusz.

– Twéj woli, Cezarze, nie jemu – odparł Lacon – Senatus-consultem zabroniono płakać po Sejanie, kazano imie jego zetrzeć z pomników, postanowiono posąg Swobody wznieść w Forum.

– A straże pretoryańskie? – spytał pan.

– Była chwila zaburzenia, bolało ich to, że więcéj moim miejskim niż im ufano; rzucili się na miasto, aleśmy ich z Macronem ułagodzili i przywiedli do porządku. Poprzedzam Regulusa, który niesie od Senatu, z patrycyuszami, rycerstwem i ludem, powinszowania i dzięki.

– Powiesz mu niech do Rzymu powraca – zawołał Tyberyusz żywo – nie mogę ich przyjąć… Złamany chorobą, niedołęztwem starości, smutkiem, troską codzienną o Rzeczpospolitę, potrzebuję spoczynku… teraz nie pojadę do Rzymu; przybędę późniéj. Powiedz im, że czci nowéj, imienia ojca ojczyzny, nie przyjmę, że chcę nareszcie spokoju tylko i mam go prawo pożądać.

– Ale Rzym domaga się widzieć oblicze twoje, Cezarze…

– Późniéj – rzekł starzec cicho – złóżmy dziś tutaj ofiarę Fortunie zwycięzkiéj Cezara.

To mówiąc wstał z łoża.

– A dla was? – dodał ciekawie – nicże nie uczynił senat? – I spójrzał na Lacona badając.