Stanisław Brzozowski - Płomienie

kartacz – pocisk artyleryjski zawierający w lekkiej obudowie odłamki metali lub ołowiane kule rozpryskujące się przy wybuchu; używany do XIX w., zastąpiony szrapnelami i pociskami odłamkowymi. [przypis edytorski]

instytutka (rzad.) – wychowanka instytutu dla panien-szlachcianek; pensjonarka. [przypis edytorski]

mieniać (daw.) – zamieniać, wymieniać. [przypis edytorski]

„Dzwon” – ros. „Колокол” (Kołokoł), pierwsza rosyjska gazeta rewolucyjna, wydawana przez A. Hercena na emigracji w latach 1857–1867; jednym z głównych redaktorów był M. Ogariow, z „Kołokołem” współpracował także M. Bakunin. [przypis edytorski]

Perun – słowiański bóg piorunów. [przypis edytorski]

Szymon Słupnik , Szymon Słupnik Starszy (390–459)– syryjski asceta wczesnochrześcijański, zbudował wysoki kamienny słup z platformą na szczycie, na której spędził resztę życia; święty katolicki i prawosławny; jego styl życia naśladowało wielu innych ascetów. [przypis edytorski]

loretka (daw.) – kobieta z półświatka. [przypis edytorski]

kokota (daw.) – prostytutka. [przypis edytorski]

systemat (przestarz.) – system. [przypis edytorski]

Iwan IV Groźny (1530–1584) – wielki książę moskiewski, pierwszy władca Rosji, który koronował się na cara (1547); w latach 1565–1572 wprowadził opryczninę, politykę umacniania swojej autorytarnej władzy przez stosowanie terroru, zastraszanie ogółu ludności oraz pacyfikację wyższych warstw społecznych. [przypis edytorski]

prokuratoria – urząd powołany w celu zastępstwa prawnego w sprawach dotyczących interesów państwa; tu: prokuratura. [przypis edytorski]

posąg rzymskiego stoika – cesarza rzymskiego Marka Aureliusza (121–180), zwolennika stoicyzmu, którego konny posąg z brązu znajduje się w Rzymie. [przypis edytorski]

Międzynarodówka (Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników, 1864–1876) – międzynarodowa organizacja robotnicza, stawiająca sobie za cel koordynację działalności organizacji robotniczych z różnych krajów świata, wymianę doświadczeń oraz pomoc dla strajkujących i walczących o prawa robotnicze; po przyłączeniu się do Bakunina i jego zwolenników, podzieliła się na dwa obozy: anarchistów i marksistów; ze względu na niedające się pogodzić konflikty została rozwiązana, zaś część działaczy założyła w 1889 II Międzynarodówkę, skupiającą partie i organizacje socjalistyczne. [przypis edytorski]

związek Bakuninowski – Międzynarodowy Alians Demokracji Socjalistycznej, anarchistyczna organizacja założoną w 1868 w Szwajcarii przez Michaiła Bakunina (1814–1876), rosyjskiego rewolucjonistę, twórcę anarchizmu kolektywistycznego; po odmownej decyzji przyjęcia Aliansu w poczet członków Międzynarodówki, organizacja została rozwiązana, a jej członkowie wstąpili do narodowych sekcji Międzynarodówki. [przypis edytorski]

dżet – błyszczący czarny kamień ozdobny, czarny paciorek. [przypis edytorski]

Uspienski, Gleb Iwanowicz (1840–1902) – rosyjski pisarz, bliski ruchowi narodników. [przypis edytorski]

baryn (ros. барин ) – wielmożny pan, człowiek należący do klasy wyższej, szlachcic. [przypis edytorski]

Seladon – uosobienie sentymentalnego kochanka; bohater popularnej sielankowej powieści-rzeki Astrea (1607–1627) Honoriusza d'Urfé. [przypis edytorski]

rogoża (daw.) – mata upleciona z łyka lub z sitowia. [przypis edytorski]

cukier lodowaty – cukier trzcinowy w postaci dużych kryształów, dawny smakołyk. [przypis edytorski]

sień – przedpokój, korytarz, zwłaszcza w domach wiejskich. [przypis edytorski]

baszłyk – kaptur z filcu lub grubej tkaniny, z długimi końcami do wiązania wokół szyi lub pasa, noszony dawniej w Rosji. [przypis edytorski]

dezagregacja (z łac.) – rozpad. [przypis edytorski]

zblazowany – znudzony za sprawą nadmiaru wrażeń. [przypis edytorski]

harmonia sfer – przepełniająca kosmos, niesłyszalna dla ludzi muzyka; wg dawnej koncepcji pitagorejczyków, popularnej aż do XVII w., orbity (sfery) ciał niebieskich pozostają ze sobą w takich samych prostych stosunkach liczbowych jak dźwięki muzyki, zatem wszechświat rozbrzmiewa nieustającą harmonią, której ludzie nie słyszą, gdyż żyją wśród niej od urodzenia. [przypis edytorski]

Pieśń ma była już w grobie, już chłodna – cytat z tzw. pieśni zemsty Konrada z Dziadów części III Mickiewicza. [przypis edytorski]

certowanie się – grzecznościowe wymawianie się od czegoś przed skorzystaniem z propozycji. [przypis edytorski]

traktiernia (daw.) – podrzędna restauracja; jadłodajnia. [przypis edytorski]

surdut – długa dwurzędowa marynarka popularna na przełomie XIX i XX w. [przypis edytorski]

falern – ulubione wino staroż. Rzymian. [przypis edytorski]

Brutus, Marek Juniusz (85–42 p.n.e.) – republikanin, uczestnik zamachu na życie Juliusza Cezara. [przypis edytorski]

Lesbia – pseudonim literacki, pod jakim występuje ukochana rzymskiego poety Katullusa (I w. p.n.e) jego w licznych wierszach. [przypis edytorski]

Erosa (mit. gr.) – bóg miłości. [przypis edytorski]

różane palce zorzy – „różanopalca” to przydomek Eos, greckiej bogini jutrzenki, zorzy porannej. [przypis edytorski]

z piany morskiej zrodzonej – w mit. gr. bogini miłości i piękna Afrodyta zrodziła się z piany morskiej. [przypis edytorski]

cytra (z gr. kitara) – instrument muzyczny strunowy szarpany. [przypis edytorski]

z tarczą albo na tarczy – sentencja pożegnania wojownika wyruszającego na wojnę w Sparcie oznaczająca życzenie powrotu zwycięzcą albo poległym, ponieważ uciekając, żołnierze porzucali tarcze, aby lżej im było biec, natomiast poległych znoszono z pola bitwy, używając tarczy jako noszy. [przypis edytorski]

sylfida – żeńska postać sylfa, tj. duszka uosabiającego żywioł powietrza; przen. kobieta smukła, delikatna, pełna wdzięku. [przypis edytorski]

Hiperborejczycy (mit. gr.) – mieszkańcy legendarnej Hyperborei, krainy daleko na północy, położonej za siedzibą Boreasza, boga wiatru północnego. [przypis edytorski]