Владимир Машков - Паміж А і Б

— Месяц будзеш трымаць сваё слова? — спытала Кацярына Майсееўна.

— Буду, — сказаў я.

— Ну ідзі, на кантрольную спознішся, — усміхнулася яна.

Я падняўся, сказаў: “Да пабачэння”, кіўнуў волатам — да хуткай, маўляў, сустрэчы — і пайшоў да дзвярэй.

— Пра маці падумай, — сказала Кацярына Майсееўна.

Я абярнуўся. Твар дырэктаркі быў сумным.

— Ну, ідзі, - паўтарыла яна.

Я адчыніў дзверы і яшчэ раз паглядзеў на Кацярыну Майсееўну. Яна зноў усміхалася мне.

Я ведаў, якая ў мяне будзе размова з маці. Мама адразу заплача і скажа:

— Ты разумееш, як цяжка адной гадаваць дзіця?

Я буду маўчаць. Я буду сядзець у крэсле-ложку і маўчаць. Трэба даць маме выгаварыцца і ні ў якім разе не перабіваць яе. Таму што яна адразу ўскіпае:

— Напрамілы Бог, не перабівай мяне, за цябе гавораць твае ўчынкі. Потым мама скажа, што ў іншых мацярок жыццё як жыццё і толькі ў яе апраметнае пекла і адны пакуты.

Тут я звычайна не вытрымліваю:

— Але ж я ў міліцыю ні разу не трапляў, я нікога не рабаваў, не забіваў.

Мае словы толькі натхняюць маму:

- І ты лічыш, што гэта — вартасць? Неставала яшчэ, каб ты рабаваў і забіваў! Як у цябе наогул язык паварочваецца такое казаць! Змоўкні зараз жа.

Я маўчу, пакуль яна гэта гаворыць, і працягваю маўчаць.

На некалькі імгненняў мама заціхае. Потым яна зноў скажа, як цяжка адной гадаваць такога аболтуса, як я, і яшчэ працаваць, зарабляць на жыццё.

Мая мама ткачыха на камвольным камбінаце. Яна добра працуе, яе фотаздымак вісіць на Дошцы гонару разам з фотаздымкам Сёмкавага дзядзькі — галоўнага канструктара камбіната. Таго самага дзядзькі, пра якога Сёмка сцёр вушы ўсім вучням нашага класа. Але мамін фотаздымак вісіць над фотаздымкам Сёмкавага дзядзькі, і гэта дае мне права падчас асаджваць Сёмку.

А яшчэ мама ў мясцкоме. Яна заўсёды пра некага клапоціцца, да некага ходзіць дамоў, і да яе ўсе стукаюцца вечарамі: “Вось якая справа, Пятроўна.” Пагавораць, а потым гладзяць мяне па галаве, уздыхаюць і пытаюцца: “Як справы, баламут? Двойкі ёсць?” Я адказваю: “Трапляюцца”.

Тады яны кажуць: “Вучыся добра; без ведаў, сам ведаеш, зараз нікуды”. Я ківаю: правільна, нікуды.

У мамы ёсць вялікая страсць — крыжаванкі. Калі яе чымсьці можна супакоіць, дык толькі крыжаванкамі. Канешне можна яе суцешаць пяцёркамі па паводзінах, але гэта складаней. Крыжаванкі здабыць куды лягчэй. Трэба зайсці да знаёмых хлопцаў, выдзерці апошнія старонкі ў двух-трох часопісах, і ўсё будзе ў парадку.

Так на гэты раз я і зрабіў.

З кіпай крыжаванак на стале я чакаў прыходу мамы.

Калі яна прыйшла, усё было, як я ўжо распавядаў.

У канцы мама сказала:

- І калі ты ўжо будзеш паводзіць сябе, як усе? Ну калі?

Я падышоў і абняў яе за плечы.

— Усё будзе добра, мама. Вось паглядзі — новыя крыжаванкі. Ты іх яшчэ не разгадвала.

— Якія? — страпянулася мама.

Яна тут жа ўнурылася ў крыжаванкі.

— А я буду рабіць урокі, мама, — заклапочана ўздыхнуў я. — На заўтра процьму задалі.

— Так, так, рабі ўрокі, - не адрываючыся ад крыжаванак, прамармытала мама. Потым яна закінула галаву і рассмяялася: — Зноў падкупіў мяне?

— Але ты і праўда любіш разгадваць крыжаванкі. — Я таксама ўсміхнуўся.

— Люблю, люблю. Рабі ўрокі, не адрывайся.

Колькі часу мы маўчым. Я спрабую разабрацца ў задачцы, а мама ў крыжаванцы.

— Прабач мяне, Валерый, — кажа мама. — Як называецца прыбор, што вызначае хуткасць пад’ему і спуску самалёта? З дзевяці літар.

— Не ведаю, — я пацепваю плячыма.

— Так, вельмі цікавыя крыжаванкі, - кажа мама і ідзе на кухню. Я слухаю, як яна стукае каструлямі, і думаю, што сапраўды ўсё будзе добра. Я пачну добра вучыцца, стану менш валяць дурня, і наогул — хутка зіма.

Я велімі люблю гэта. Прачнешся, зірнеш раніцай у акно, а ў двары ляжыць снег. Уначы выпаў. Учора яшчэ была слота, гразь, дождж ішоў, а сёння ўсюды снег.

І ты ідзеш па снезе і асцярожна ставіш ногі, але не таму, што баішся запэцкацца, як тады, калі ты тупаеш па калюжынах, а таму, што гэта першы снег і з ім трэба быць асцярожным.

Часта так здараецца, паляжыць снег пару гадзін, а потым знікае, быццам яго і не было. І становіцца так сумна, быццам ты сябра страціў ці ножык, выдатны ножык прамяняў на якую-небудзь лухту. Таму трэба глядзець у абодва акны нашага класа, каб не прамаргаць той хвіліны, калі пачынае раставаць першы снег. Таму што калі ты гэта бачыш, ты адчуваеш, што снег яшчэ вернецца. Снег хітруе, праз два дні ён зноў выпадзе, нікуды не дзенецца.