Мопассан Де: Менуэт (на белорусском языке)

Гi дэ Мапасан

Менуэт

Пераклад: Сяргей Мурашка

Полю Буржэ

Вялiкiя няшчасцi не засмучаюць мяне нiколi, сказаў Жан Брыдэль, стары халасцяк, якога лiчылi скептыкам. Я вайну бачыў блiзка: у мяне не сцiскалася сэрца, калi я пераступаў цераз трупы. Разбушаваная стыхiя цi людская бяда могуць прымусiць нас закрычаць ад жаху цi абурэння, але нiколi яны не сцiснуць нашага сэрца, ад iх вас нiколi не проймуць дрыжыкi, як бывае, калi часам заўважаеш у жыццi нейкiя горкiя з'явы.

Самы пякучы боль - гэта, канечне, калi ў мацi памiрае дзiця i калi ў чалавека памiрае яго мацi. Боль нясцерпны, страшны, ён ашаламляе, ён кроiць сэрца, але пасля чалавек вяртаецца да жыцця, нiбы ранены, якi доўга сплываў крывёю.

А пэўныя сустрэчы, пэўныя ледзь бачныя з'явы, пра якiя толькi здагадваешся, пэўныя патаемныя засмучэннi i злая воля лёсу абуджаюць у нас карагод балесных думак, калi душа пакутуе ад незразумелага, несуцiшнага, пякельнага болю, вельмi пранiзлiвага, бо ён здаецца лёгкiм, вельмi пякучага, бо ён быццам неадчувальны, вельмi моцнага, бо ён нiбы няўлоўны. Яны пакiдаюць у нашай душы адбiтак смутку, горыч i расчараванне, збавiцца ад якiх вельмi цяжка.

Я не магу забыць двух-трох выпадкаў, на якiя другi чалавек нiколi б не звярнуў увагi, але яны працялi мяне i заселi ўсярэдзiне, быццам доўгiя, тонкiя i вострыя атрутныя асцюкi.

Можа, вы не зразумееце пачуцця, якое нарадзiлася ад гэтых iмгненных уражанняў. Я раскажу вам толькi пра адно. Яно вельмi старое, але i цяпер жыве ў маёй памяцi. Я такi ўражлiвы, мусiць, ад сваёй чуллiвасцi.

Мне пяцьдзесят гадоў. У той час я быў малады i вывучаў права. Трошкi сумны, трошкi летуценны, я захапляўся меланхалiчнай фiласофiяй i зусiм не любiў нi шумных кавярняў, нi гарластых прыяцеляў, нi дурных дзевак. Уставаў рана, i маё самае гарачае жаданне было прайсцiся а восьмай ранiцы па расаднiку Люксембургскага саду.

А вы, вы не гулялi па iм? Гэта быў нiбыта забыты сад не нашага стагоддзя, прыгожы, як усмешка даўнiны. Жывы плот зялёнымi сценамi буяў абапал цiхiх, вузкiх i роўных прысадаў, а нястомныя садоўнiкавы нажнiцы руплiва стрыглi i раўнялi спляценне галiнак. I сям-там вам траплялiся кветнiкi. Рады саджанцаў стаялi, быццам школьнiкi на шпацыры, купкамi раслi густыя шыпшыны i цягнулiся ствалы пладовых дрэваў.

У самым кутку гэтага раскошнага саду жылi пчолы. Iх саламяныя хаткi, ладком расстаўленыя па градках, прыязна запрашалi сонца ў свае маленькiя, з напарстак, дзверы. I на ўсiх сцяжынках вы чулi звон залатых мушак - сапраўдных гаспадынь гэтага мiрнага куточка, сапраўдных валадарак гэтых доўгiх прысадаў.

Я прыходзiў сюды ледзь не шторанiцы, сядаў на лаўку i чытаў. Часам я клаў кнiгу на каленi i марыў, аддаючыся бясконцай асалодзе пад моцнымi грабамi.

Але неўзабаве я заўважыў, што не я адзiн прыходзiў сюды, як толькi расчынялася брама. I часам у канцы саду сустракаў дзiўнага старэнькага чалавека.

На iм былi чаравiкi з сярэбранымi спражкамi, кароткiя штаны, тытунёвага колеру гiшпанскi сурдут, карункавая хустачка замест гальштука i вычварны, з шырокiмi палямi шэры лямцавы капялюш дапатопнага фасону.

Стары быў худы, надта худы; яго кашчавы твар увесь час торгаўся i ўсмiхаўся, а жывыя вочы мiргалi, нi хвiлiны не застаючыся ў спакоi ад бесперапыннага трапятання павекаў; у руцэ ён заўсёды трымаў кiй з залатой булавешкай, якi, мусiць, быў яму нейкiм дарагiм успамiнам.

Спачатку гэты чалавек мяне здзiвiў, пасля вельмi зацiкавiў. I я сачыў за iм скрозь зялёныя сцены прысадаў, iшоў за iм здалёк, прыпыняўся на паваротах, каб ён мяне не заўважыў.

I вось аднае ранiцы, палiчыўшы, што ён адзiн, стары пачаў рабiць дзiўныя рухi: спачатку некалькi маленькiх скокаў, потым рэверанс; пасля ён выбiў нагою досыць яшчэ спрытнае антраша, пачаў зграбна, з падскокам круцiцца i смешна кружыцца, усмiхаючыся, нiбы перад гледачамi, кланяўся i вiтаўся, выгiнаў рукi, згiнаў сваё маленькае лялечнае цела, пасылаючы ў паветра далiкатныя вiтаннi, кранальныя i смешныя адначасова.

Я глядзеў, аслупянелы ад здзiўлення, i пытаўся ў сябе, хто з нас вар'ят, ён цi я.

Але раптам ён спынiўся, зрабiў некалькi крокаў наперад, як гэта робяць акцёры на сцэне, пакланiўся, адступаючыся назад з тонкай усмешкай i пасылаючы дрыгатлiвай рукой блазенскiя пацалункi ў бок двух радоў падрэзаных дрэў.

I потым зноў пачаў сур'ёзна праходжвацца. З гэтага дня я не зводзiў з яго вачэй; i шторанiцы ён паўтараў сваё бязглуздае практыкаванне.

Мной авалодала неўтаймавальная прага загаварыць з iм. Я асмелiўся i, павiтаўшыся, сказаў: