Альбер Камю - Чужанiца (на белорусском языке)

Тут у мяне за спiнай узнiк брамнiк. Ён, вiдаць, бег, бо вельмi задыхаўся. Крыху заiкаючыся, ён сказаў:

- Мы накрылi, але я зараз здыму века, каб вы маглi на яе паглядзець.

Ён падышоў да труны, але я спынiў яго. Ён запытаўся:

- Вы не хочаце?

Я адказаў:

- Не.

Ён апусцiў рукi, i мне зрабiлася няёмка, бо я адчуў, што адмаўляцца было не трэба. Ён уважлiва паглядзеў на мяне i спытаў:

- Чаму? - Але ў пытаннi не было нiякага папроку, быццам ён проста хацеў даведацца.

Я адказаў:

- Не ведаю.

Тады ён пакруцiў свой сiвы вус i прамовiў, не гледзячы на мяне:

- Разумею.

У яго былi прыгожыя блакiтныя вочы i крыху пачырванелы твар. Ён падсунуў мне крэсла i сам сеў трошкi ззаду. Арабка ўстала i пайшла да дзвярэй. Тады брамнiк сказаў:

- Гэта ў яе ад шанкеру.

Я адразу не зразумеў, але, зiрнуўшы на сядзелку, убачыў, што пад вачыма ў яе павязка. Там, дзе павiнен быць нос, бiнт ляжаў гладка. Замест твару была вiдаць адно белая марля.

Калi яна выйшла, брамнiк сказаў:

- Я зараз пакiну вас аднаго.

Не ведаю, якi я там зрабiў рух, але брамнiк застаўся стаяць у мяне за спiнай. Тое, што ён стаяў ззаду, мяне неяк бянтэжыла. Пакой быў залiты яркiм надвячэрнiм святлом. Тыцкаючыся ў шыбу, гулi два чмялi. I я адчуў, што мяне пачынае хiлiць на сон. Не азiраючыся на брамнiка, я запытаўся:

- Вы тут даўно?

Ён адказаў адразу:

- Пяць год, - нiбы ўвесь час чакаў гэтага пытання.

I потым загаманiў. Каб яму нехта раней сказаў, што ён скончыць брамнiкам у прытулку ў нейкiм Марэнга, ён бы вельмi здзiвiўся. Цяпер яму шэсцьдзесят чатыры, сам ён з Парыжа. Тут я яго перапынiў:

- Дык вы не тутэйшы?

Але потым я прыгадаў, што перад тым, як правесцi мяне да дырэктара, ён гутарыў са мной пра маму. Ён сказаў, што яе трэба хутчэй пахаваць, бо на раўнiне цяпер вялiкая спёка, асаблiва ў гэтых краях. Тады ён i паведамiў, што раней жыў у Парыжы i ўсё нiяк не можа забыцца пра гэта. У Парыжы каля нябожчыка можна пабыць i тры, а то часам i чатыры днi. А тут - дзе там, няма калi! Яшчэ як след не ўразумееш, што здарылася, а ўжо - вунь, трэба бегчы за катафалкам.

Яго жонка сказала яму тады:

- Ды сцiхнi ты! Што ты такое гаворыш пану!

Стары пачырванеў i папрасiў прабачэння. Але я ўмяшаўся:

- Ды не, не, што вы.

Я падумаў, што ўсё тое, што ён кажа, - праўда, i мне гэта здалося цiкавым.

У трупярнi ён расказаў, што быў прыняты ў прытулак як чалавек бедны. Але адчуваючы сябе яшчэ здольным працаваць, папрасiўся ў брамнiкi. Я зазначыў, што ён, значыць, такi самы жыхар у гэтым прытулку, як i ўсе. Але ён запярэчыў зусiм не. I мяне ўразiў той тон, якiм ён гаварыў: "яны", "гэтыя" цi, радзей, "старыя", хоць многiя, пра каго ён казаў, былi не старэйшыя за яго. Але, вядома, ён i яны - не адно i тое ж. Ён жа брамнiк i, у пэўнай ступенi, мае над iмi ўладу.

У гэтую хвiлiну вярнулася сядзелка. Неяк адразу звечарэла. Над шкляным дахам хутка згусцiлася цемра. Брамнiк павярнуў выключальнiк, i мяне асляпiла нечаканая хваля святла. Брамнiк запрасiў мяне схадзiць у сталоўку паабедаць. Але есцi мне не хацелася. Тады ён прапанаваў прынесцi шклянку кавы з малаком. Я згадзiўся, бо каву з малаком вельмi люблю, i неўзабаве ён вярнуўся з падносам. Я пачаў пiць. I тады ў мяне ўзнiкла жаданне запалiць. Але я спачатку вагаўся, бо не ведаў, цi можна мне палiць каля мамы. Я падумаў i вырашыў, што гэта не мае нiякага значэння. Я пачаставаў цыгарэтай брамнiка, i мы з iм запалiлi.

Праз нейкi час ён сказаў:

- Ведаеце, сябры вашай мацi зараз таксама прыйдуць пасядзець каля яе. Так прынята. Дык я схаджу па крэслы i прынясу чорнай кавы.

Я запытаўся, цi можна пагасiць адну якуюсь лямпу. Мяне стамляла яркае святло, якое адбiвалася ад беленых сцен. Але ён сказаў, што гэта немагчыма. Так зроблена праводка: можна ўключыць цi ўсе адразу, цi наогул нiводнай. Ён выйшаў, потым вярнуўся i пачаў расстаўляць крэслы. На адным ён згрувасцiў стос шклянак i кавярнiк. Потым сеў насупраць мяне, па той бок мамы. Сядзелка таксама тулiлася на крэсле ў дальнiм куце, павярнуўшыся да мяне спiнай. Мне было не вiдаць, што яна там робiць. Але па тым, як варушылiся яе рукi, можна было здагадацца, што яна вяжа. Было цёпла, кава сагрэла мяне. Праз адчыненыя дзверы лiўся водар летняй ночы i кветак. Я, напэўна, трошкi задрамаў.

Прачнуўся я ад нейкага шоргату. I калi расплюшчыў вочы, сцены ў пакоi здалiся яшчэ больш белымi i блiскучымi. Вакол не было нiякага ценю, i кожная рэч, кожны кут, усе выгiны вымалёўвалiся да таго рэзка, што балюча было глядзець. Якраз у гэты момант прыйшлi мамiны сябры. Усяго iх было чалавек дзесяць, яны бясшумна плылi ў гэтым сляпучым святле. Потым паселi, так цiха, што не рыпнула нiводнае крэсла. Я глядзеў на iх i бачыў так ясна, як нiколi яшчэ нiкога не бачыў, я заўважаў кожную рыску на iх тварах, кожную складку на вопратцы. Але не чуў нi гуку, i мне нават не вельмi верылася, што яны сапраўдныя жывыя людзi. Амаль усе жанчыны былi ў фартухах, туга завязаных на поясе, ад чаго iх тоўстыя жываты здавалiся яшчэ большымi. Я раней нiколi не заўважаў, якiя ў старых кабет бываюць вялiзныя жываты. Мужчыны амаль усе былi худыя i трымалi ў руках кiёчкi. Больш за ўсё мяне ўразiла, што на iх тварах было не вiдаць вачэй - мiж глыбокiх маршчын прабiвалася адно каламутнае, кволае святло. Калi яны парасселiся, большасць уперылася ў мяне i няёмка затрэсла галовамi, бязгучна варушачы пры гэтым праваленымi ў бяззубы рот вуснамi; але я так i не зразумеў, цi то яны вiталiся са мною, цi то быў проста нервовы цiк. Па-мойму, яны ўоё ж вiталiся. I толькi тут я заўважыў, што ўсе яны сядзяць якраз насупраць мяне, справа i злева ад брамнiка, i моўчкi кiваюць галовамi. У мяне на нейкую хвiлiну ўзнiкла дзiўнае ўражанне, быццам яны сабралiся мяне судзiць.