Альбер Камю - Падзенне (на белорусском языке)

I потым, не будзем хавацца ад праўды, - я люблю жыццё, i ў гэтым мая галоўная слабасць. Я люблю яго настолькi, што нават не магу ўявiць, што адбываецца па-за яго межамi. У такой празе да жыцця ёсць, напэўна, нешта плебейскае, вы не лiчыце? Арыстакраты заўсёды ўмелi глядзець на сябе i сваё жыццё крыху збоку. Калi гэта было трэба - яны памiралi, iх хутчэй можна было паламаць, нiж сагнуць. А я - не, я гнуся, бо мне падабаецца жыць i так. Дарэчы, што, вы думаеце, сталася са мной пасля ўсяго, што я вам расказаў? Вы думаеце, я адчуў да сябе гiдлiвасць? Кiньце! Я адчуў гiдлiвасць да iншых. Безумоўна, я ведаў, у чым мае хiбы, i бедаваў над iмi. Але па-ранейшаму з пахвальнай упартасцю iх забываў. Затое я нiколi не забываўся асудзiць у душы iншых. Вас, напэўна, гэта шакiруе? Вы, напэўна, думаеце, што тут няма нiякай логiкi? Але праблема зусiм не ў тым, каб усё было лагiчна. Праблема ў тым, каб увiльнуць, выслiзнуць i галоўнае - сама галоўнае! - унiкнуць прысуду. Я не кажу: унiкнуць пакарання. Бо пакаранне без прысуду знесцi не так ужо цяжка. У яго, дарэчы, даволi бяскрыўдная назва, якая гарантуе вашу бязвiннасць: няшчасце. Таму галоўнае - менавiта пазбегнуць прысуду, зрабiць усё, каб прыгавор нiколi не быў вынесены.

На жаль, зрабiць гэта не вельмi проста. Судзiць цяпер усе навучылiся гэтак жа добра, як i юрыць. З тою рознiцай, што, калi судзiш, за вынiкi можна не баяцца. Вы ў гэтым сумняваецеся? Тады паслухайце, пра што кажуць за столiкамi ў летнiх гатэлях, куды нашы шаноўныя суайчыннiкi прыязджаюць лячыцца ад нуды. Калi вам гэтага будзе мала, каб прыйсцi да пэўнай высновы, - пачытайце, што пiшуць нашы сучасныя маралiсты. Цi паназiрайце, што робiцца ў вашай сям'i, ужо гэта вас нечамусь навучыць. Дарагi дружа, не трэба даваць iм нiякай зачэпкi нас асудзiць, нават сама маленькай! Iначай яны раздзяруць нас на шматкi. Мы павiнны быць пiльныя, як дрэсiроўшчык. Уявiце сабе, што здарыцца, калi ён, перад тым як увайсцi ў клетку, на няшчасце парэжацца лязом? Вось дзе будзе слаўны банкет драпежнiкам! Я гэта сцямiў даўно - яшчэ тады, як у мяне ўзнiкла падазрэнне, што я не такi ўжо бездакорны. З той пары я да ўсiх стаўлюся з недаверам: раптам нехта заўважыць, што ў мяне ранка? Усё! Тут мне i капцы - зжаруць разам з трыбухамi.

Мае адносiны з людзьмi знешне заставалiся такiя ж, як i раней, але неўпрыкмет пачалi разладжвацца. Мае сябры не перамянiлiся. Яны i цяпер пры выпадку маглi пахвалiцца, што побач са мной iх агортвае пачуццё гармонii i трывалай надзейнасцi. Але сам я адчуваў толькi беспарадак i блытанiну ў сваёй душы; мне здавалася, што мяне абяззброiлi, выставiлi на суд перад публiкай. Людзi ўжо не былi для мяне той пачцiваю аўдыторыяй, да якой я даўно прызвычаiўся. Кола, цэнтрам якога я быў; распалася, i ўсе сталi ў адзiн рад як суддзi на судовым пасяджэннi. З той хвiлiны, калi я адчуў, што ўва мне таксама ёсць нешта падсуднае, я зразумеў, што ў другiх жыве неадольная прага судзiць. Як i раней, яны былi побач - але яны смяялiся. Мне пачало здавацца, што кожны глядзiць на мяне з прыхаванай усмешкай. I нарэшце я ўбiў сабе ў галаву, што ўсе толькi i думаюць, як бы падставiць мне нагу. I я сапраўды два цi тры разы спатыкаўся, уваходзячы ў людныя месцы, хоць гэтаму не было нiякай прычыны. А аднойчы нават упаў. Праўда, хутка я ўзяў сябе ў рукi i, як i належыць французу-картэзiянцу, прыпiсаў усе гэтыя здарэннi зразумелай кожнаму боскай волi, iначай кажучы - выпадку. Але недавер ува мне ўсё ж застаўся.

Цяпер, калi ў мяне абвастрылася ўвага, я без цяжкасцi пачаў прыкмячаць сваiх ворагаў. Спачатку - сярод таварышаў па службе, пасля - сярод свецкiх знаёмых. Некаторым я калiсьцi зрабiў паслугу, другiм мусiў бы зрабiць, але не зрабiў. Але ва ўсiм гэтым, увогуле, не было нiчога незвычайнага, i маё адкрыццё не вельмi мяне засмуцiла. Больш балюча i цяжка мне было дапусцiць, што ў мяне ёсць ворагi сярод тых, каго я амаль не ведаў цi не ведаў наогул. Раней, са сваёю звычайнай наiўнасцю, у якой вы маглi ўжо пераканацца, я меркаваў, што варта чалавеку пазнаёмiцца са мною блiжэй i ён адразу мяне палюбiць. Але ж не! Больш за ўсё ворагаў я сустракаў якраз сярод тых, хто ведаў мяне толькi па чутках i пра каго сам я нават не чуў. Безумоўна, яны падазравалi, што я жыву поўным жыццём, лунаю ў воблаках шчасця, - а такое не даруецца нiколi. Удачлiвы выгляд, асаблiва калi ў iм праглядвае саманадзейнасць, здольны раз'юшыць нават асла. У мяне ж жыццё было сапраўды настолькi ўдачлiвае i поўнае, што праз нястачу часу я мусiў адмаўляць многiм, хто набiваўся мне ў прыяцелi. Па гэтай самай прычыне я вельмi хутка iх забываў. Але ў людзей, якiя набiвалiся ў прыяцелi, жыццё было не такое поўнае, i ў iх заўсёды ставала часу, каб памятаць пра маю адмову.