Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

- Спакойна, Робi, - адказаў Фердынанд упэўнена i ўтаропiўся на Пат сваiмi вялiзнымi блакiтнымi, як у дзiцяцi, вачыма. - Гарэлка робiць цябе злосным, мяне - чалавечным. Вось у чым рознiца памiж нашымi пакаленнямi.

- Ён гадоў на дзесяць старэйшы за мяне, - сказаў я.

- Сёння гэта рознiца на цэлае пакаленне, - працягваў Фердынанд. - Рознiца на цэлае жыццё. Рознiца на тысячагоддзе. Што вы, хлопцы, ведаеце пра жыццё? Вы ж баiцеся сваiх пачуццяў. Вы не пiшаце лiстоў, а тэлефануеце. Вы больш не марыце, замест гэтага выязджаеце на выхадны за горад. Вы разважлiвыя ў каханнi i неразважлiвыя ў палiтыцы - пакаленне, вартае жалю!

Я слухаў яго толькi адным вухам. Другiм я слухаў Браўмюлера. Ён, ужо хiстаючыся, даводзiў Патрыцыi Хольман, што яна абавязкова павiнна браць у яго ўрокi язды на машыне. Ён пакажа ёй усё, што ўмее.

Пры першай магчымасцi я адвёў яго ўбок.

- Вельмi шкодна для здароўя, Тэа, асаблiва спартсмену, калi ён зашмат завiхаецца каля жанчыны.

- Толькi не мне, - адказаў Браўмюлер. - У мяне здароўе - надзiва!

- Цудоўна. Тады я скажу пра тое, што шкодна i табе: атрымаць вось гэтай бутэлькай па галаве.

Ён крыва ўсмiхнуўся.

- Схавай свой меч, хлапчук. Ты ведаеш, па чым пазнаюць кавалера? Па прыстойных паводзiнах, калi ён нап'ецца. А ты ведаеш, хто я?

- Хвалько!

Я не баяўся, што нехта з iх сапраўды паспрабуе адбiць яе. Такога ў нас не было. Але я не быў упэўнены, як павядзе сябе дзяўчына. Магло ж так здарыцца, што нехта з iх спадабаецца ёй. Мы занадта мала ведалi адно аднаго, каб быць упэўненымi. А цi была яна - упэўненасць - увогуле?

- Цi не знiкнуць нам непрыкметна? - спытаў я.

Яна згодна кiўнула.

Мы хадзiлi па вулiцах. Зрабiлася сыра. Туманы паволi апускалiся на горад, зялёныя i срабрыстыя туманы. Я ўзяў руку Пат i схаваў яе ў кiшэнi свайго палiто. Так мы блукалi доўга.

- Змарылася? - спытаў я.

Яна пахiтала галавой i заўсмiхалася. Я паказваў ёй на кавярнi, мiма якiх мы праходзiлi.

- Зойдзем куды-небудзь?

- Не. Больш туды не хачу.

Мы пайшлi далей i падышлi да могiлак. Яны напамiналi цiхi востраў сярод каменнай плынi дамоў. Дрэвы шумелi. Iх кроны патаналi ў змроку. Мы знайшлi свабодную лаўку i селi.

Лiхтары перад намi каля вулiцы былi акружаны мiгатлiвымi аранжавымi нiмбамi. У тумане, якi ўсё гусцеў, святло вытварала казачныя цуды. Хрушчы ап'янела выляталi з лiп, кружылiся вакол лiхтароў i цяжка бiлiся аб вiльготныя плафоны. Туман ператварыў усё, ён падымаў прадметы i вызваляў iх. Гатэль насупраць ужо плыў, як акiянскi карабель з асветленымi каютамi, над чорным люстэркам асфальту, шэры цень царквы ператварыўся ў прывiдны паруснiк з высокiмi мачтамi, якiя гублялiся ў чырвона-шэрым святле, i ўжо паплылi караваны дамоў.

Мы моўчкi сядзелi поплеч. Туман усё зрабiў нерэальным... i нас таксама. Я зiрнуў на дзяўчыну: у яе шырокiх вачах адбiваўся бляск лiхтароў.

- Падсунься, - сказаў я, - iдзi блiжэй да мяне, а то цябе знясе туман...

Яна павярнулася да мяне тварам. Яна ўсмiхалася, рот у яе быў крыху адкрыты, блiшчалi зубы, яе вочы адкрыта глядзелi на мяне, але мне здавалася, быццам яна не бачыць мяне, быццам яна ўсмiхаецца не мне, а проста ў шэра-срабрыстую плынь, быццам яе ўсхвалявалi казачныя павевы ў кронах, кроплi, якiя сцякалi па ствалах, быццам яна прыслухоўвалася да цёмнага, нячутнага поклiчу за дрэвамi, па-за светам, быццам ёй трэба будзе зараз устаць i пайсцi, праз туман, без мэты, з упэўненасцю, што трэба падпарадкавацца гэтаму цёмнаму, таямнiчаму поклiчу зямлi i жыцця.

Нiколi не забуду гэты твар, нiколi не забуду, як ён потым нахiлiўся да мяне, як ён ажыў, як маўклiва напоўнiўся ласкай i пяшчотай, светлай цiшынёй, нiбы расцвiў, нiколi не забуду, як яе вусны знайшлi мае, як яе вочы наблiзiлiся да маiх, як яны былi блiзка ад мяне, гледзячы на мяне запытальна, сур'ёзна, адкрыта, iскрыста... i як яны потым паволi заплюшчылiся, быццам аддаючыся на маю волю...

Туман плыў i плыў. Надмагiльныя крыжы невыразна тырчалi з яго палосаў. Я накiнуў на нас палiто. Горад патануў. Час памёр...

Мы так праседзелi доўга. Паступова вецер мацнеў. Ценi хiсталiся ў шэрым паветры перад намi. Я пачуў шоргат крокаў i цiхае мармытанне. Потым прыглушаны звон гiтар. Я ўзняў галаву. Ценi наблiжалiся, ператваралiся ў цёмныя постацi. Яны ўтварылi кола. Цiшыня. I раптам - гучны спеў: "Бог шукае i цябе..."

Я ўскочыў i прыслухаўся. Што здарылася? Цi мы на месяцы? Гэта ж быў сапраўдны хор, двухгалосы жаночы хор...

"Грэшнiк, дух свой разагнi..." - грымнула над могiлкамi ў рытме вайсковага марша.

Я паглядзеў на Пат.

- Нiчога не разумею, - сказаў я.

"Спавядайся ў журбе..." - зноў пачулася ў бадзёрым тэмпе.