Ксенія Шталенкова - Адваротны бок люстра

– Чакаў, праўда? – радасна спытала дзяўчынка.

– Ну, не тое, каб чакаў, – збянтэжыўся Міхал. – Ну… Разумееш, я… Я…

Бася падбадзёрваючы кіўнула яму галавой.

– Ну, я… Ну, ты мяне зразумела.

– Не. – Бася з чаканне пазірала на яго.

– Ну, мы ж дамаўляліся. У сэнсе, ты казала, што прыйдзеш… Ну, увогуле… Чакаў, – скончыў Міхал, адчайна пачырванеўшы.

– І я чакала, – сказала Бася, таксама крышку чырванеючы. Міхал апусціў вочы, намагаючыся стрымаць задаволеную ўсмешку, а Бася, каб не засароміць яго, перавяла размову на іншую тэму:

– Слухай, а можна я сяду?

– Зразумела! Зараз, – усхапіўся юнак і прыняўся майстраваць на веку куфра падушкі.

Прыгожа расклаўшы іх, ён агледзеў сваю працу задаволеным позіркам і павярнуўся да Басі.

– Калі ласка, прашу, – ён злёгку пакланіўся ёй, паказваючы на куфар.

Бася села, але куфар аказаўся высакаватым, і ёй прыходзілася ўпірацца ў падлогу толькі дыбачкамі. Дзяўчынка паспрабавала некалькі хвілін сядзець у паважнай позе, але, выявіўшы, што спаўзае па слізкіх падушках, Бася адставіла этыкет і падціснула адну нагу пад сябе. Міхал трохі пастаяў побач, але потым таксама вырашыў прысесці і прымасціўся на самым краёчку куфра, роўна трымаючы спіну і з цікаўнасцю гледзячы, як сядзіць госця. Адчуўшы, як пачынае дранцвець усё цела, юнак сеў па-турэцку, павярнуўшыся да Басі тварам.

– А колькі табе гадоў? – спытала яна.

– Васямнаццаты, – няпэўна адказаў Міхал. – А табе?

– Мне толькі пятнаццаць, – працягнула Бася. – Калі ў цябе дзень нараджэння?

– У чэрвені.

– А зараз які месяц?

– Жнівень, – сказаў юнак.

– Жнівень? Дык табе толькі два месяцы, як сямнаццаць! – недалікатна фыркнула дзяўчынка.

Міхал нахмурыўся. Убачыўшы гэта, Бася паспяшалася загаварыць пра іншае:

– А ў мяне зараз пачатак ліпеня. Атрымліваецца, што ў нас па-рознаму ідзе час.

– Напэўна, – сказаў Міхал.

– А што гэта была за жанчына, якую я бачыла, калі прыходзіла да цябе ў першы раз? Твая матуля?

– Не, гэта карміцелька. Матуля памерла.

– Як памерла? – усклікнула дзяўчынка.

Ад жалю да Міхала на яе вочы навярнуліся слёзы. Яна ўзяла яго за руку, ад чаго юнак адразу паружавеў, і сказала:

– Бедненькі!

– І тата таксама памёр, – журботна прамовіў Міхал. Бася зусім засмуцілася:

– Дык ты сірата? Зусім адзін?

– Ну, чаму адзін? У мяне ёсць карміцелька, мае людзі.

– А даўно твае бацькі памерлі?

– Маці – калі я зусім маленькі быў, а бацька – паўгода таму. Бася спачувальна ўздыхнула:

– І як ты зараз жывеш?

– Хаджу на службу да майго хроснага.

– А хто твой хросны?

– Яго Мосць пан князь Мікалай Радзівіл.

Бася кінула на юнака падазроны позірк і спытала:

– Каторы?

Міхал уважліва паглядзеў на яе.

– Чорны, – адказаў ён.

– Брэшаш! – сказала Бася.

– Брахаць не годна шляхцічу! – парыраваў Міхал.

– Дык ты шляхціч?

– Ну так. Вунь бачыш радавы герб? – Юнак паказаў на шчыт, які вісеў на сцяне.

– Гэта той з палосачкамі? – спытала Бася, прыжмурваючыся, каб разгледзець герб у паўзмроку.

Міхал закаціў вочы і асуджана ўздыхнуў.

– Угу, – цярпліва прамычаў ён.

– А якое ў цябе прозвішча?

– Саколіч. А ў цябе?

– А ў мяне Станкевіч.

– О, дык ты з добрага роду! – усклікнуў Міхал.

– Ну не ведаю. Думаю, што мы проста цёзкі па прозвішчы з тымі Станкевічамі. Дык кім ты служыш у князя Радзівіла?

– Я харунжы [1] Харунжы – сцяганосец у войску. харугві [2] Харугва – баявы сцяг войска. Яго Мосці. Калі бацька памёр, пан князь Мікалай узяў мяне служыць.

– А што ты рабіў да гэтага?

– Вучыўся.

– Дзе? – Бася з цікаўнасцю глядзела на Міхала.

– У Кракаўскім універсітэце.

– Ого! – з захапленнем вымавіла дзяўчынка. – А на якім факультэце?

– На філасофскім. Першы год я адвучыўся, нават ступень бакалаўра атрымаў, – пахваліўся юнак. – Ну, а гэты год не скончыў, бо бацька захварэў і адклікнуў мяне дадому. Зараз я б якраз трымаў іспыты. Слухай, а ты адкуль столькі ведаеш пра мой час? І пра пана князя, і пра ўніверсітэт?

– Дык гісторыю ж у школе вывучаю! – сказала Бася.

– А ў вас паненкі не дома вучацца? – здзівіўся Міхал.

– Не, – пакруціла галавой дзяўчынка.

– У асобных школах?

– Чаму? У агульных. І дзяўчаты, і хлопцы. А потым і ва ўніверсітэт можна.

– І паненкам таксама? – з сумневам у голасе спытаў юнак.

– Ну зразумела! У нас адукацыя даступная для ўсіх. Дарэчы, гэта больш разумна, чым у вас, – павучальна заўважыла Бася.