Уладзімір Караткевіч: Калыска чатырох чараўніц

Схіляецца і цалуе ёй руку. На імгненне ўсё цямнее, а пасля ў далёкім зарыве з’яўляюцца сілуэты чатырох чараўніц.

Трэцяя. Ён пайшоў. Тысячы перашкод.

Першая. Ён пераможа, раз вырашыў ісці да канца.

Чацвёртая. Вы ведаеце, ш т о я пастаўлю на ягоным шляху? Працу чорнага вала.

Другая. Здужае. Нездарма ён герба Навіна. Ён новы. I новае прынясе на зямлю беларускую. I там ужо ніхто не асмеліцца, не прыкрываючыся хлуснёй, назваць чалавека рабом.

Чацвёртая. Ён адмовіўся ад герба. Ён мужык.

Першая. Вечны мужык. Усе вымруць і пойдуць. Але застанецца чалавек, у далоні якога хлеб.

Трэцяя. I песня.

Першая. Песня і хлеб.

Чацвёртая. А я ўздыму “уголовное уложение статью сто двадцать девятую “О смуте”. За першую ж кніжку: “сочинения, возбуждающие учинению бунтовщического или изменнического деяния... к неповиновению или противодействию закону”. А гэта тры гады ў ісправіцельным доме ці восем год катаргі.

Першая. Я прыбяру гэты камень з яго дарогі.

Чацвёртая. Што толку ў яго пакутах, калі нават сын Чаховіча Вітальд, аддаючы зямлю ў арэнду, будзе браць слова, што шаракі не будуць чытаць і выпісваць “Нашай нівы”?

Трэцяя. А ён скажа: “I гэта сын ідэйнага бацькі”.

Чацвёртая. I судзіць яго будуць.

Другая. А ён будзе над імі вышэйшым судом.

Чацвёртая. I хлусіць на яго будуць.

Першая. А ён адкажа ім мячом праўды.

Чацвёртая. На яго будуць узводзіць паклёп і ворагі і “сябры”.

Першая. Ён будзе над светам, а імя тых забудуць людзі на зямлі. Хіба што каб судзіць або пляваць на іхнюю магілу.

Чацвёртая. I будуць войны.

Трэцяя. А ён скажа: “У мор намруцца, а ў вайну налгуцца”.

Чацвёртая, Часам ён, магчыма, і не вытрымае.

Першая. Народ запомніць яго такім, як зараз. Ён любіць багоў, калі знойдзе ў іх чалавечае.

Чацвёртая. I ўрэшце ён загіне.

Другая. Зрабіўшы найвышэйшае, што дадзена чалавеку на зямлі. А смерці яшчэ не пазбегнуў ніхто.

Чацвёртая. Усіх каменняў вы не прыбярэце. Вось гэтую маці, руку якой ён цалаваў, пахаваюць у той самы дзень, калі гэтае ягонае сэрца аддадуць агню.

Першая. I вечны будзе гэты агонь.

Чацвёртая. І ён загіне, калі зямлю ягоную будзе таптаць, пляваць на яе, зневажаць яе самы бязлітасны, самы бесчалавечны, самы хлуслівы, самы крывадушны вораг.

Першая. Вораг згіне. Незлічоная будзе сіла ягоная, – а ён згіне. Бо што сіла моцных, калі чалавек ідзе ратаваць людзей, вяртаць іх гонар? Калі ён, хай сабе адзін, за свой народ.

Зарыва. Аддаляюцца крокі. I ўжо на поўную сілу, запаланяючы ўсё, гучыць Голас:

1981 г.