Александр Пушкин - Вершы

Дзе след жыцця ў пустыні знік,
На грунце бедным, амярцвелым,
Анчар, як грозны вартаўнік,
Стаіць адзін на свеце цэлым.

Прырода высахшых пяскоў
Яго ў дзень гневу нарадзіла
І ад карэння да лістоў
Густой атрутай напаіла.

Дыхнуць паўдзённыя вятры -
Атрута капае расіцай,
Пад вечар стыне на кары
Густой, празрыстаю жывіцай.

К яму і птушка не ляціць,
А толькі вецер мімалётны
На дрэва смерці набяжыць -
І прэч імчыцца ўжо смяротны.

Калі ж над спёкаю пяскоў,
Зблукаўшы, хмара тут заплача,
Атрутны дождж з яго лістоў
Сплывае на пясок гарачы.

Ды чалавека князь паслаў
Да дрэва смерці і пакуты.
І той пайшоў,
ледзь змрок апаў,
І раніцой прынёс атруты.

Прынёс ён згубную смалу,
Галлё з завяўшымі лістамі,
І пот па бледнаму чалу
Сцякаў халоднымі руччамі;

Прынёс - і аслабеў і лёг
Пад засень будана старога,
І згінуў бедны раб ля ног
Уладара свайго ліхога.

А князь атрутай загадаў
Насыціць стрэлы-бліскавіцы,
І разам з імі смерць паслаў
Ён за суседнія граніцы.

Сяджу я ў турме за рашоткай гады.
Узросшы на волі арол малады,
Друг сумны мой, машучы моцным крылом,
Крывавую страву клюе пад акном,

Клюе і кідае, глядзіць ён ў вакно
І нібы задумаў са мною адно;
Завёць мяне крыкам, паглядам сваім
І хоча прамовіць: «Давай уляцім!

Мы - вольныя птушкі; пара брат, пара!
Туды, дзе за хмарай бялее гара,
Туды, дзе сінеюць марскія края,
Туды, дзе гуляем ... сам вецер ды я!..»

Сяджу я за кратамі дні і гады,
Спазнаўшы няволю арол малады.
Мой сумны таварыш махае крылом,
Дзяўбе пад акном акрываўлены корм.

Дзяўбе і кідае, за краты глядзіць,
Нібы пра адно са мной марыць і сніць.
Заве мяне позіркам, крыкам сваім
І хоча сказаць мне: «Давай паляцім!

Мы вольныя птушкі; пара, брат, пара!
Туды, дзе за хмарай бялее гара,
Туды, дзе сінее краіна мая,
Дзе вецер гуляе свабодны... ды я!»

Для дальніх берагоў айчыны
Ты пакідала край чужы;
У векапомную хвіліну
Я доўга плакаў і тужыў.
Мае знясіленыя рукі
Цябе хацелі затрымаць;
Мучэння страшнага разлукі
Мой стогн прасіў не супыняць.
Але ад горкіх цалаванняў
Ты вусны адняла свае;
З краіны сумнага выгнання
Ты звала ў іншы край мяне.
Казала ты: «У дзень спаткання
Сярод аліўкавых дуброў
Свайго гарачага кахання
Мы пацалункі злучым зноў».
Ды там, на жаль, дзе неба далі
Гараць у сонцы залатым,
Дзе лёг аліваў цень на хвалі,
Апошнім сном заснула ты.
Твая краса і нараканні
Схаваліся ў зямлі сырой -
І пацалунак знік спаткання...
Ды веру я: ён за табой...

Ззяе між палёў шырокіх.
Вунь плыве ён!.. Слаўся, Дон!
Ад сыноў тваіх далёкіх
Я прывёз табе паклон.

Як праслаўленага брата
Знаюць рэкі ціхі Дон;
Ад Аракса і Еўфрата
Я прывёз табе паклон.

Адпачыўшы ад пагоні,
Чуючы зямлю сваю,
П'юць ужо данскія коні
Арпачайскую брую.

Падрыхтуй жа, Дон празрысты,
Для наезнікаў сваіх
Сок гарачы і бруісты
Вінаграднікаў тваіх.

Мароз і сонца; дзень цудоўны!
Яшчэ ты дрэмліш, друг чароўны -
Красуня, уставай, пара:
Даруй пяшчотнаму дакору -
Сустрэць паўночную Аўрору
Прыйдзі, як поўначы зара!

Учора, помніш, завіруха
Імгліла неба, выла глуха;
Пабляклай плямай з вышыні
Праз хмары поўня ледзь жаўцела,
І ты журботная сядзела
А сёння ... у акно зірні:

Пад сінізной нябёсаў сцішна
Кілімамі велікапышна
Зіхотна стылы снег ляжыць;
Празрысты лес адзін чарнее,
Праз іней елка зелянее,
І рэчка пад ільдом блішчыць.

Бурштынным водсветам наўкола
Пакой асветлены. Вясёла
Трашчыць запаленая печ.
І цепліць думкі жар ляжанкі.
А ведаеш: кабылу ў санкі
Ты мне запрэгчы не пярэч.