Александр Пушкин: Вершы

Духоўна стомлены зусім,
з дарогі я ў пустыні збіўся, -
і шасцікрылы серафім
на раздарожжы мне з'явіўся.

Нячутным дотыкам, як сон,
павекаў ледзь крануўся ён, -
і іх напоўніў шум і звон:
пачуў я неба хваляванне,
завоблачных анёлаў лёт
і гадаў пад вадою ход,
лазы ў даліне прарастанне.

І каля вуснаў ён узнік
і вырваў грэшны мой язык,
і пустасловы, і каравы,
і джала мудрае змяі
ў вусны ўклаў і загаіў
сваёй дзясніцаю крывавай.

І грудзі мне рассек мячом,
і сэрца трапяткое выняў,
і жар, з яшчэ жывым агнём,
ён назаўжды ў грудзях пакінуў.

Як труп - ў пустыні я ляжаў,
ды голас боскі загадаў:
«Устань, прарок, як у дазоры,
і словам з іскрамі надзей,
абходзячы зямлю і моры,
запальвай сэрцы у людзей».

Ці звер раве ў глушы лясной,
Ці песня чутна за гарой,
Ці гром грыміць па-над зямлёй -
Ў цішы заўжды
На кожны голас водгук свой
Народзіш ты.

У буру ловіш гул ракі,
Як гром калыша саснякі,
Як граюць пастухоў ражкі -
І шлеш у свет
Адказ; табе ж ніхто... Такі
І ты, паэт.

Я вас кахаў: быць можа мімаволі
Кахання жар у сэрцы не пагас;
Няхай яно вас не трывожыць болей;
Я не хачу нічым засмучваць вас.

Я вас качаў бязмоўна, адзінотна,
То боязь чуў, то рэўнасць зазнаваў;
Я вас кахаў так шчыра, так пяшчотна,
Як дай вам Бог каб іншы пакахаў.

...Я зноў наведаў
Зацішны той закутак, дзе правёў
Выгнаннікам нямала часу.
З тых дзён мінула дзесяць год -
і многа
Перамянілася ў жыцці маім,
І сам, пакорны ўсеагульнаму закону,
Перамяніўся я - ды тут ізноў
Мінулае мяне усюды сустракае.
Здаецца, ўчора я яшчэ блукаў
Па гэтых пералесках.

Вось апальны домік,
Дзе жыў я з беднай няняю маёй.
Старой ужо няма - і за сцяною
Не чую я хады яе павольнай,
Ні клапатлівага яе дагляду.
Вось той лясісты ўзгорак, на якім
Сядзеў я часта нерухома і глядзеў
На возера, успамінаючы з тугою
Другія берагі, другія хвалі...
Між залацістых ніў, лугоў зялёных
Яно сінее, сцелецца шырока,
Цераз яго нязведаныя воды
Плыве рыбак і цягне за сабой
Старэнькі невад. Тут па берагах
Рассыпаліся вёскі - там за імі
Вятрак скрывіўся, ледзьве крыллі
Варочае пры ветры.
На граніцы
Уладанняў дзедаўскіх, на месцы тым,
Дзе ўгору падымаецца дарога,
Размытая дажджамі, тры сасны
Стаяць - адна з іх воддаль, дзве другія
Ствалы ўздымаюць побач - тут, калі паўз іх
Я праязджаў пры месячным святле,

Знаёмым шумам шорах іх вяршынь
Мяне вітаў самотна. Той дарогай
Цяпер паехаў я, і прад сабою
Убачыў іх зноў. Яны ўсё тыя ж,
І той жа іх, знаёмы вуху, шорах -
Ды каля іх карэнняў застарэлых
(Дзе некалі было ўсё пуста, гола)
Гай малады цяпер ужо разросся,
Зялёная сям'я; і туляцца кусты
Ў іх засені, як дзеці. А удалі
Стаіць адзін пануры іх таварыш,
Як халасцяк стары, а навакол
Ўсё пуста па-ранейшаму.

Дзень добры, племя
Маладое, незнаёмае! не я
Убачу твой магутны позні ўзрост,
Калі перарасцеш маіх знаёмых
І іх старую галаву заслоніш
Ад воч вандроўніка. Але хай мой унук
Пачуе шум ваш прывітальны тут, калі,
Вяртаючыся ад сяброў з бяседы,
Прыемных і вясёлых поўны дум,
Ён пройдзе міма вас у змроку ночы
І ўспомніць пра мяне.

Я помнік збудаваў сабе нерукатворны,
Не зарасце людская да яго трапа,
Вышэй чалом сваім ён ўзняўся непакорным
Александрыйскага слупа.

Не, я ўвесь не памру - у ліры застанецца,
Прах перажыўшы мой, душы пявучы дар -
І слаўны буду я, пакуль на цэлым свеце
Жыць будзе хоць адзін пясняр.

Вядомы буду я на ўсёй Русі вялікай,
І імя маё кожны назаве язык,
І горды ўнук славян, і фін, і сёння дзікі
Тунгуз, і стэпаў друг калмык.

За гэта доўга буду любы я народу,
Што лірай лепшыя надзеі абуджаў,
Што ў мой суровы век праславіў я свабоду
І міласць да няшчасных зваў.

Загаду божаму, о муза, будзь слухмянай,
Не бойся крыўды, лаўраў не жадай,
Не пераймайся славай і хлуснёй паганай
І ў спрэчцы дурня не чапай.