Ирчи Казак - Придет пора… (Стихи и поэмы)

Тавда тахдай орунлум,
Тюзде къара нартлар йимик зор уллум.
Хан уллудай оьзден атын уллу этген,
Халипадай халкъны артындан иертген,
Орус пача Шамилибиз къолгъа алды
Къуни тавгъа аслам уллу юрт салды,
Юрт салмады къайгъы булан дерт салды.
Дертленген юреклери талавлу
Сыйдан тюшдю ойболатлар къылавлу
Кёклени зырыллагъан чыгъыдай,
Биз къалгъанбыз гёзьяш кепмей йылавлу
Къара халкъны отун, сувун, агъачын
Бу пачалыкъ алып къойгъан тюгюлмю?
Бу пачалыкъ энни бизге нетмеди?
Къаршы туруп таймай къылыч урсакъда,
Бу пачалыкъ тюгесмеди, битмеди.
Кюрлюк гетип бу гьалиги заманда
Темтирешген яхшы булан яман да.
Бу ёюлгъур дин душманны зулмусу
Ойлагъангъа ой тюгюлмю гьаманда?
Тавлагъа дёрт дёгерчик мингенли,
Тавларда тах деп тюбек атылмай,
От-гюллеси солдатына батылмай.
Бу пачаны элге сорап иши ёкъ,
Бугъар къаршы гьеч чыгъажакъ гиши ёкъ.
Ишлени этмейгенни эл булан
Эл жыйылып гёмме герек бел булан.

Как горы, был высоким твой престол,
Тебя б и нарт ни в чем не превзошел,
Уздень свободный, ханов ты затмил,
Ты, как халиф, в горах своих царил.
Царем российским наш Шамиль пленен,
В горах Гуниба форт им заложен,
Не форт, а горе горцам строит он.
Сердцам печали эти не снести,
Кинжал булатный нынче не в чести.
Как будто ливнем небо вдруг прорвалось —
Потоки слез, Отчизну не спасти.
Что ни возьми – леса, поля иль воды, —
На всем теперь проклятый царский гнет.
Царь отобрал у нас что только мог,
Нам горя много причинил и зла.
Мы бились до последнего бойца,
Но царским ратям не было конца.
Да, время невеселое пришло,
И не понять тут, где добро, где зло.
И – будь он проклят – царский этот гнет
Отныне нам покоя не дает.
С тех пор, как в горы ездят на фургонах,
Там выстрелы уж больше не звучат,
И пули царских не разят солдат.
Неплохо бы таких, как этот царь,
Кто мнения людей не хочет знать,
Собравшись вместе, в землю закопать.

Къазанлайын ичибизни къайнатып,
Къатыкъсыз къара сухар чайнатып,
Къунанлайын къозалакъгъа екдирип,
Дюньяланы тюрлю азабын чекдирип,
Чинк артында чырмап-гюрмеп йибердинг
Чинк гавурну Сибир деген ёлуна.

Как котлы, душою гордою вскипев,
Всухомятку заедаем мы свой гнев.
С детских лет ты нас запряг в свою арбу,
Все на собственном познали мы горбу.
А теперь вот ты нас в цепи заковал,
По этапу в даль сибирскую погнал.

Эки авуз сёз билебиз,
Янгыз гёзден гёребиз.
Алтынлы тах, алмас тав —
Алысларда элибиз.
Алысланы айы-гюню зармыкен,
Айлангъан къышы-язы къармыкен?
Гёк-ала гёз гёрюр гюнлер бармыкен?
Гюл ашналы гёзел тувгъан ерибиз.
Ерибизге етгинчеге Дол да бар,
Етти ай бютюн юрюмеге ёл да бар.
Алысларда айы-гюню мунг болгъан
Биздей нече къазакъ да бар, къул да бар.
Вакътилер вакътда, чакъ-чакъда,
Яратгъаным не буюргъан бу якъда?
Яратгъан бир худайгъа ялбара,
Алыслардан аста-аста гечербиз.
Ана Дол булан уллу Терикден
Сай урумдан саллар байлап гечербиз.
Сан савлукъда, жан агъалар, зар сыкъда
Гюнжувакълар сувукъ-салкъын буз болгъан.
Гюнжувакъда гергенни айтып олтурсакъ,
Гюренлеге сыяр-сыймас сёз болгъан.
Дагъыстанлы Татар огълу Къазакъдан
Райгьанатгъа оьпке салам узакъдан.
Бийкем, неге къайгъым этип алмадынг
Тюлкюлейин тюшгенде темир тузакъдан?
Темир тузакъ тюшдю мени бутума,
Ете алмадым анадашлы юртума,
Бийкем мени къайгъымны этмей къоймас деп,
Минг бурлугъуп къарай гетдим артыма.
Тенгириден тели тюшюм умутлап,
Дюньябызны туман басды булутлап.
Туманлар тутуп, дерт ютуп,
Къайгъылар бирден къопгъан Къазакъгъа.
Къуш къанатлы атлар минип чапсакъ да,
Къутулмасдай тюшдюк темир тузакъгъа.
Къуш къанатлы ат минип,
Къошулушгъан явлар чапмас узакъгъа.
Къошулушгъан яв да, къан да ичер.
Сув шербети багьа учун.
Къошуна къонакъ гелип тюшген сонг,
Къойчакъайлар къой да сояр ягь учун.
Къойчакъайлар да ярлы боламы,
Къурмангъа къуюп берген сагь учун?!
Магьамматхан, буйрукъ сенден, жан менден,
Къылавлу хынжал сенден, къан менден
Арслан бийим, асил, алмас хан бийим,
Бир языкъсын бизге къопгъан агь учун.
Алысларда бизин динсиз оьлтюрме
Абумуслим шавхал – уллу шагь учун!