Нұрпейіс Байғанин - Нарқыз

Кептен шығып бес кісі
Ат айдады бəйгеге.
Жемнің бойы шаң болып,
Түсіп жатыр əуреге.
Биік дөңнің басында
Ел жиылып болған соң,
Бəтуаға келісті:
«Ат айдаушы жігіттер!
Ұрлап шабу болмасын!
Буаз төбе шенінен
Балаларды бағыңдар.
Балаларды асырып,
Бері өздерің қалыңдар.
Аттар қайтқан кезінде
Сендер дереу шабыңдар.
Бұғып келіп қоспасын
Соған көзді салыңдар!»

Сілтеу берген жерінен
Тізе қосып көп бала,
Жүйріктермен жөнелді.
Ат шапқан жер шамасы
Екі көштей жер еді.
Жүйрік сіңір созады,
Тұяқтан жер тозады.
Айқай, ұран шыққанда
Кей жүйріктер озады.
Жемнің бойы айқай-шу,
Шүбатылды тозаңы.
Сол бəйгені көргенде,
Жүрек тулап кеудеңде
Делебеңіз қозады!..

Ат бəйгесін көрді көз,
Күрес бастар келді кез.
Жарқын-жарқын естілді
– Балуан шықсын! – деген сөз.

Жұрт отырды айналып,
Орталарын кең салып.
Балуандарын əркімдер
Күресуге келді алып.
Қызығын көзбен көруге,
Анталап тұр ел-халық.

Талай топта күрескен
Шықты сонда балуан қыз.
Сипатына көзің сал,
Енді қапы қалмаңыз:
Көзі гауһар көз талған,
Бойы шынар ырғалған.
Мүсініне қарасаң
Шығар едің құмардан!
Қымқап шапан киінген,
Мақпал шалбар зер салған.
Түрме белбеу белінде.
Алып-ұшып жүрегі,
Топта қызып сүйегі,
«Келіңдер, – деп, – балуандар!»
Нарқыз қарап күледі.
Бұрын-соңды болған жоқ
Бұл Нарқыздың теңдесі.
Балуандардың көргенде,
Түсер еді еңсесі.

Балуан Нарқыз шыққан соң
Балуандар тұр кідіріп,
Күрескенше Нарқыз тұр
Даярланып, түйіліп.
Кейде бір сөз айтады
Жұрт алдында иіліп:
– Атым əйел болса да,
Нарқыз болып туғанмын.
Мақтануға сыйғанмын.
Талай-талай балуанды
Жерге бұлғап ұрғанмын.
Қарсыма ешкім келмеген,
Мерекелі жиында
Жанға бəйге бермегем.
Топта шығар айбатым,
Халыққа аян қайратым.
Бұл жиында бар ма екен,
Менің қатар тайласым?
Қатар балуан бар болсаң,
Шықшы, бері, қайдасың?!

Мəмбет хан да ақырды,
Балуандарын шақырды.
Топта озат бəйге алған
Шақырып алды қасына
«Алып балуан» батырды.
Намысты алып берсін деп,
Шақырып алған төменнен,
Алып балуан ер еді
Шашылған даңқы ежелден.
Ат, түйені шығарған
Түскен құдық тереңнен.
Атын естіп Нарқыздың,
Күрессем деп сол қызбен,
Асық болып кезенген.
Келбеті мен ерлігі
Бұл балуанның кем емес!
Тұла бойы тұп-тұтас
Келбеті ірі жан екен,
Бұған да ешкім тең емес.

Халық тұрды анталап:
Шекпен киіп етіне,
Шалбары бар кең балақ,
Нарқызбенен күреске
Келді көзі қанталап.
Қарсы келіп екеуі
Шап берісіп күресті,
Ала алмады, тіресті.
Бір-біріне алдырмай,
Аяқтарын шалдырмай,
Айламенен сіресті.

Бұ да мықты жан екен,
Алдырмады, алысты
Жібермеуге намысты,
Жығылмасқа қарысты.
Сонда Нарқыз ағасы
Аңғарады Нарқыздың
Жыртылғанын жағасы.
Дем болсын деп Нарқызға
Сонда айтқанын қарашы:
– Балуан Нарқыз сен, деді.
Кенже ағаңмын мен, – деді.
Сені Тəңір алды ма,
Адыра күшің қалды ма,
Əлі жүрген нең? – деді.
Тілегіңді тілеп тұр
Бұқара халық, ел, – деді.