Тұрсынхан Əбдірахманова - Анар

Көн тулақтай тырысқақ, пейілі тар,
Жылан жүріс, зымиян Азбанқұлдар.
Надзиратель секілді, əйелдердің
Тындырарын анықтап, сол ұқыптар.

Жарығы аз бөлмеде ала көлең
Біреуі зер тоқиды, бірі кілем.
Көздің майын тауысып, қазықтай боп
Отырады байғұстар қалмай рең.

Қыбыр етсе Азбанқұл сұс қылады,
Жеген асын желкеден құстырады.
Сегіз өрім, бұзау тіс арқасында
Ирелеңдеп, жыландай ысқырады.

Отырмасқа сондықтан амалы жоқ,
Ханға ұнаған аз күнгі заманы жоқ.
Бір төсеніп тастаған болды көрпе,
Көз жасынан өзге айла табары жоқ.

Еркін жылап төге алмай көздің жасын,
Амалы не қу тағдыр қор қылған соң.
Торықтың деп ажалсыз жан шықпайды,
Алған артық Азбанқұл ықыласын.

Міне, осындай ордаңыз қып-қызыл өрт,
Жанап кеткен жанына табады дерт.
Қап, əнеки дүлей күш тастады отқа,
Ақ балапан аяусыз болар ма мерт!

Үрей ұшты, көз тұнды, құлақ у-шу,
Жау келгендей жасанып, көтеріп ту.
Дүние тегіс селк етіп шошығандай,
Теңіз аунап бүктеліп, шулады су.

Тұнжырады асқар тау өр кеуделі,
Ақ қайыңдар тұншыға мөлтеңдеді.
Ұясына құс сүңгіп, аңдар қашып,
Аспан асты тұрғандай өртенгелі.

…Дауылдатты найзағай шатырлады,
Соғысқандай аспанның батырлары.
Қарғыс біткен атылып бұршақтайын,
Орда үстіне төгіліп жатыр бəрі.

Құзғындардың айналмай олжасына,
Айығар ма түнерген сор басына!
Тағы да бір тағдырдың ойыншығы
Əбжыланның құлады ордасына.

Ақ балапан құлады, күйді ме əлде,
Арашаға тұра алар қандай пенде.
Кетер ме екен, япыр-ай, бірге өртеніп,
Сыңғырында күмістің сұлу əн де.

Үні шықса ауылды сөгілтетін,
Қам көңілді қайсыбір егілтетін.
Бірге өртеніп кетер ме сым саусақтар
Сырнайдан күй толқытып, төгілтетін.

Мына меңіреу дүлейге тауып төзім,
Əлде аман қалар ма елік сезім.
Төңкергенде жіберер бірге аунатып,
Мөлдіреген мойылдай қара көзім.

Қайсар қайрат үлгеріп келіп батыл,
Дер ме қарсы жауыңа оқтай атыл.
Меңіреу күш меңгере бастағанда,
Арашаға түсер ме əлде ақыл.

Ақ балапан – Анар қыз ашып көзін,
Қайда екенін аңғарып барлап өзін.
«Хан сарайы, жасаған, жазығым не!» –
Сынбаса да майысты берік төзім.

«Еркін құс ем, бұл торға қалай түстім,
Уысына тап болдым дүлей күштің».
Отырғанда ойланып, аң-таң қалып,
Елес берді ұшығы сұмдық істің.

Əзіл-сауық…
Жүректер жүр жарасқан жұбын тауып.
Бай мырзасы келіпті Мұса дағы,
Анар қызға жүретін көңілі ауып.

Анар болса міні жоқ тұлғасында,
Тоқсан өнер тоғысқан бір басында,
Ауыл болып аялап, əлпештеген
Ай сынды қыз арайлы күн қасында.

Кездеспеген өмірдің азарына,
Бұралған əн, бұлбұл күй базарында,
Ақтиіндей алаңсыз ару Анар
Отыр ұқсап ақ таңның ажарына.

Қырсық іске бас болған осы кеште,
Себеп болды Анар қыз бір егеске.
Май құйғандай өршітіп жіберді өзі,
Тыйым салмай тұтанған ерегіске.

Мал буына семірген Мұса мырза,
Қарасын ба ыңғайлы, ыңғайсызға.
Əлімге кеп зілденіп сөз тастады
Төрде жақын отырған Анар қызға:

– Қашан болсын, япыр-ау, осы Əлім,
Көлденеңдеп жүресің білмей əлің.
Мынау орын менікі, қағыл былай,
Өрең жетпеске ұмтылма, жайың мəлім.

– Мұса мырза, білсеңші сөйлер сөзің,
Ерте туып, кеш қалып жүрген өзің.
Қыз біткенге ен тағып қойып па едің,
Өңмендейсің, өзеуреп, сүзіп көзің.

Саған қалған жайым жоқ сынға салар,
Өзін, де ойла əліңді сынаса алар.
Сақтап едім қасымнан десе орын,
Өзі айтсын отыр ғой, міне Анар.

Байекеңе мына сөз тиді қатты,
«Бұлай деуге бұл малай қалай батты»,
Сөз таба алмай булығып қаны ойнап,
Мұса мырза тұтанып келе жатты.

Анар соны сезді де араласты:
– Мұндай керіс, жігіттер, жарамас-ты.
Мынау əнге үш ауыз өлең тауып,
Кəне қайсың айтасың табан асты.

Қисыны жоқ қиынға, салып өрге,
Бос тепеңдеп торымен түспей терге.
Ер намысы бар жігіт өнерімен
Өз мерейін асырып шықсын төрге.

…Өлең тауып табанда шырқап əнін,
Бойында бар танытты жігіт нəрін.
Қолы қысқа болғанмен, жаны дарқан,
Жүре-тұғын келтіріп жиын сəнін.

Ал Мұса мақұрым еді əн мен күйден,
Ашу кернеп, түтігіп шықты үйден.
Шырпы дайын тұтанғыш, ызақор жан,
Атқармақты сұмдығын ішке түйген.