Муса Джалиль - Моабитские тетради

Әйтмә инде, төрле хәлләр була,
Үз-үзеңнән кайчак куркасың!
Бер җирдә юк мондый кайнап торган
Кеше белән шешә боткасы.

Әнә… утыра анда бер директор,
Өстәлендә унлап шешәсе.
Сәгать саен аның эче үсә,
Сәгать саен шиңә кесәсе.

Менә артист… кичә ул туп-туры
Безнең залдан керде сәхнәгә,
Чалма киеп чыгып «Ревизор» да
Бөтен илгә булды мәсхәрә.

Яшел күзле мәшһүр шадра шагыйрь
Бездә яза бөтен шигырен,
Гонорары белән шул шигырьнең
Каплый бара сыра чыгымын.

Композитор беркөн безнең залда
Операга куйды апара,
Биш литрны көн дә өсти бара –
Апарасы һаман кабара.

Кассир Гыймай кичә бездә булды,
Госбанктан кайтып барышлый,
Бүген күрдем үзен милициядә,
Борыны төшкән, йөзе сагышлы.

Айныталмый кичә бер юанны
Тәкать корды, тәмам җан чыкты,
Кич хатыны килде, аны эзләп,
Бер карауда ирен айнытты.

Без загстан кимме? Әле менә
Беркөн бездә шундый хәл булды:
Бер кыз белән егет кушылдылар,
Бер ир белән хатын аерылды.

Кунак булды беркөн парикмахер.
Һәм шул көнне минем кунагым
Сосиска дип ялгыш кисеп алган
Бер мескеннең борынын, колагын.

Шул көнне үк үзе борынсызны
Алып килеп безгә сыйлады.
Шунсы кызык, теге борынсызы:
– Ник белмәдем кадерен син җанкайның
Моңарчы! – дип үксеп елады.

Әйтерсең лә борыны, колаклары
Туйдырганнар аңа тәмамән.
Әйтерсең лә, борынын кисеп, аны
Ул коткарган бик зур бәладән.

Пекарь тапты кичә трубкасын
Безнең залда икмәк эченнән.
Аны үзе, бездән эчеп кайтып,
Ул икмәккә кушып пешергән.

Бер пожарник, бездән исреп кайтып,
Каланчага менеп йоклаган,
Каланчада шул көн пожар чыккан,
Ләкин беркем набат сукмаган.

Һәм каланча янган. Икенче көн
Пожарникны эштән куганнар.
Сыра шул ул! Әле минем белән
Шундый бер хәл булды, туганнар!

Нәфсем төшеп, калын бер мичкәнең
Өстен ачып эчтем чүмечләп.
Егылганмын мичкә эченә үк,
Чүмеч саны булгач унөчләп.

Лоцманы күк баткан пароходның
Йоклаганмын мичкә эчендә,
Колач җәеп, сыра диңгезендә
Йөзеп йөрим, имеш, төшемдә.

Уяттылар мине, айныттылар,
Җавап алган төсле иттеләр.
Һәм якамнан ипләп тоттылар да
Итек белән артка типтеләр.

Инде хәзер сыра заводына
Керергә дип йөрим чамалап,
Керә калсам, болай юләр булмам,
Үз турымда сатмам яманат.

Мин мичкәнең хәзер өстен ачмам,
Кадак белән төбен тишәрмен
Һәм, авызыма нечкә салам кабып,
Артка гына посып эчәрмен.

Төн утырып шагыйрь шигырь язды,
Ак кәгазьгә тамды яшьләре.
Тышта давыл иде; бертуктаусыз
Күк күкрәде, яшен яшьнәде.

Җил, ишектән кереп, өстәлдәге
Кәгазьләрне чәчте, туздырды.
Аннан, чыгып тышка, йөрәк яргыч
Ачы тавыш белән сызгырды.

Тау-тау булып дәрья дулкынланды,
Яшен сукты калын имәнне.
Эчпошыргыч шомлы тынлык басты
Тирәдәге карсак өйләрне.

Тик төн буе шагыйрь бүлмәсендә
Ут балкыды көннән яктырак.
Давылланып, аның йөрәгеннән
Ак кәгазьгә хисләр актылар.

Шагыйрь торды тынып таң алдыннан,
Язганнарын җыйнап яндырды.
Үзе китте чыгып…
Җил басылды,
Давыл тынды, ал таң кабынды.

Төн утырып шагыйрь нәрсә язды?
Нинди хисләр аны ярсытты?
Язганнарын биреп җил иркенә,
Таңда үзе кая ашыкты?

Сез сорагыз аны исәр җилдән,
Яшеннәрдән, дулкын тавыннан;
Һәм сорагыз ямьсез төнне куып,
Таң тудырган көчле давылдан.

Читен дә соң артык һичбер вакыт
Күрешмәсне сизеп аерылу;
Мәхәббәт һәм дуслык җир йөзендә
Булган чакта бөтен байлыгың.

Мәхәббәт һәм дуслык җебе белән
Багланганда керсез күңелләр,
Бер-берсеннән башка бар мәгънәсен
Югалтканда җирдә гомерләр,

Кинәт кенә ачы язмыш җиле
Аера сине якын дусыңнан.
Соңгы тапкыр үбү һәм күз яше
Чыкмый аннан мәңге исеңнән.

Күпме булды минем якын дуслар,
Күпме иде сөйгән иптәшем.
Калдым ялгыз, саклап яңагымда
Һәркайсының кайнар күз яшен.

Белмим, тагы нинди упкыннарда
Мин чайкалып шулай йөзәрмен.
Тик һәркайчан сулган яңагымда
Соңгы яшен дусның сизәрмен.