Виктор Коноплёв - Армения как состояние любви

И вот у меня на столе будущая книга еще одного русского поэта и писателя. Книга об Армении, которая по автору «безгранична и всеобъемлюща со своими» «черными дырами» и галактиками, разве что в отличие от космического пространства в ней нет «вакуума». Книга об армянах, которые, по автору, «как историчес-кая реальность состоялась настолько, насколько состоя-лась сама история человечества». Я думаю, состоялась и сама книга Виктора Коноплева.

Зорий БАЛАЯН

Ստեփանակերտ: Վաղ առավոտ: Հեռախոսազանգ: Լսա-փողից հնչող ձայնը՝ տենորից անց, մոտ է բարիտոնին: Լեզուն՝ ռուսերեն: Մաքուր: Առանց առոգանության: Ակնհայ-տորեն հայ չէ: Թեև հայրենակիցներիս մեծամասնությունը ռուսերեն խոսում է գործնականում առանց առոգանության: Բայց սա բոլորովին այլ դեպք է: Այստեղ երևում է, ավելի ճիշտ՝ լսվում է, որ ինձ հետ խոսում է ոչ թե պարզապես ռուսալեզու, այլ՝ հենց ռուս մարդ:

Ես չսխալվեցի: Հեռախոսային հասցեատերը ներկայա-ցավ՝ Վիկտոր Կոնոպլյով:

–Ինձ ասել են ձեր մասին, և նույնիսկ բանաստեղծութ-յուններն են ցույց տվել,– ասացի ես:

–Ինչ լավ է հնչում՝ «բանաստեղծություններն են ցույց տվել»,– պատասխանեց ձայնը հեռախոսից:– Ես ցանկա-նում էի ինքս հանդիպել ձեզ հետ:

Պայմանավորվեցինք հանդիպման մասին: Պահը որսա-լով՝ սկսեցի կարդալ հենց այն բանաստեղծությունը, որն ինձ ոչ թե պարզապես ցույց էր տվել, այլ հանձնել էր արցախյան հայտնի պոետ, գրականագետ, թարգմանիչ, պրոֆեսոր Սոկրատ Խանյանը: Հենց իմ ընկեր Սոկրատն է թարգմանել Վիկտոր Կոնոպլյովի բանաստեղծությունները: Մեջբերեմ դրանցից մեկի վերջին հատվածը.

Այստեղ կատարեմ հիրավի փոքրիկ քնարական շեղում: Դրա համար առիթ հանդիսացավ «ռուբախա»-«Արցախա» հանգավորումը: Կարելի է ասել՝ դա պատահել է հարյուր տարի առաջ (համենայն դեպս կես դար անցած կլինի)` 1963 թվականին: Այդ մասին, չեմ թաքցնի, բազմիցս գրել եմ: Կատարում էի, ինչպես առաջ էին ասում, սանիտարա-բժշկական հանձնարարություն և Ուստ-Կամչատսկի շրջկենտրոնից երեք կիլոմետր հեռավորության վրա դաժան սառնամանիքի պայմաններում սառույցի վրայով հատում էի Կամչատկա գետը: Անցնում էի հանգիստ, սկզբում՝ խոր ձյան միջով՝ ներքևում զգալով սառցե ամրու-թյունը: Դիմացի ափից ընդամենը երկու մետրի վրա միանգամից ասես դատարկությամ մեջ գլորվեցի: Ես ոչ միայն ամբողջովին հայտնվեցի ջրի մեջ, այլև զգացի քշող հոսանքը:

Այդ դրաման կարճ չտևեց: Ասեմ միայն, որ սառցակոն դարձած՝ սողացի մինչև Ուստ- Կամչատսկի, որտեղ շրջա-նային հիվանդանոցի գործընկերներս ինձ փրկեցին մի ամբողջ լիտր մաքուր սպիրտի օգնությամբ(կեսից ավելին գնաց փայտացած մարմինս շփելու վրա): Առավոտյան թեթև, գծավոր վերնազգեստով ելա հիվանդանոցի բակ՝ ավանդական մարզանքի: Չնկատեցի, թե ինչպես էր բաց դարպասից ներս մտել մի ծերուկ՝ եղջերվի մուշտակա-շապիկով, տաք փաթաթված գույնզգույն շալով, որը բոլո-րովին չէր բռնում մուշտակի հետ: Կանգնեց կողքիս: Ոչ առանց զարմանքի՝ սկսեց զննել: Ապա դողալով՝ հարցրեց իր յուրահատուկ ռուսերենով.

–Բարեկա՛մ, էս սառնամանիքին էդ որտեղի՞ց եկար էդպես շապկանց(այսինքն՝ հագիդ միայն «рубаха»):

– Из Карабаха,– առանց մտածելու՝ պատասխանեցի ես ու բարձր քրքջացի:

Ծերուկը վերջնականապես համոզվեց, որ ծալս պակաս է: Խեղճն ի՞նչ իմանար, թե ես տարվեցի հանգավորելով: Ավելին, շուտով մի քառատող գրեցի ու կարդացի.

–Էդպես տկլոր էդ որտեղի՞ց,

Չե՞ս վախենում բուք-բորանից…

–Օ՜, շատ հեռվից՝ Ղարաբաղից,

Ուր վախ չկա ոչ մի բանից:

Ի դեպ, ես չգիտեի, որ իմ այդ պարծենկոտության պատ-ճառով աչքս կպավ հենց իմ առողջությանը: Երկու օր անց դեմքս ծռվեց. դիմային նյարդի բորբոքում՝ ֆացիալիս: Եվ կես տարի շարունակ ամեն օր ներարկվում էի «Բ» խմբի տարբեր վիտամիններով: Միակ մխիթարությունս այն էր, որ իմ զինանոցում ևս մեկ հանգ գտնվեց Ղարաբաղի համար:

Եվ ահա Ստեփանակերտում՝ Ղարաբաղ-Արցախի մայ-րաքաղաքում, իմ հյուրն է մի ռուս երիտասարդ, որն իր շապկի տակ զգում է Արցախի սրտի տրոփյունը:

Ապշեցուցիչ է, չէ՞ որ սրտիս կպած «ռուբախա» բառը նշանակում է ոչ միայն շապիկ, վերնաշապիկ, վերնա-զգեստ, այլև՝ «իսկական տղամարդ», «լավ տղա»: Սակայն Կամչատկայի հետ կապված պատմությանը այն ժամանակ ես չտեղեկացրի լավ տղային:

Վիկտորն ինձ համար բերել էր գրքի ձեռագիրը՝ բանա-ստեղծություններ, արձակ երկխոսություններ: Եվ, ինչպես դա ընդունված է, հեղինակի ներկայությամբ դանդաղ թեր-թում էի էջերի հաստ կապուկը՝ մտածելով, թե նա կհաս-կանա, որ նյութը ես ուշադիր կկարդամ, երբ մենակ մնամ ձեռագրի հետ: Իսկ առայժմ ավելի շատ ցանկանում էի լսել հեղինակին: Պարզվեց, որ նա հասցրել է ծայրեծայր անցնել համարյա ողջ Արցախը: Գտել է բազմաթիվ ընկերներ: Ինչ ասես արժե միայն այն փաստը, որ սիրով ու շռայլորեն նրան թարգմանել է ինքը՝ Սոկրատ Խանյանը: Ավելի քան տասը հրատարակություններում տպագրվել են հարցա-զրույցներ և երկխոսություններ նրա հետ: Բանաստեղ-ծությունը, որի մի հատվածն եմ ներկայացրել նախաբանի սկզբում, պարզվում է՝ գրվել է վեց տարի առաջ: Վիկտորն ահռելի թվով ընկերներ ունի Հայաստանում և Արցախում: Իսկ ես այդ մասին ոչինչ չգիտեի: Պարզվում է, որ նրա բա-նաստեղծություններից մեկը՝ «Любить Армению по-русски», անցնում են Հայաստանի դպրոցներում: Նա ռուսերեն է թարգմանել Արցախի հիմնը, գրել է նովգո-րոդյան հայ համայնքի պատմությունը, հոդված է գրել Արցախի ճանաչման մասին: Դրան նույնպես տեղյակ չէի: Զարմանալու բան չկա. այդ բոլոր տարիներին ես նավար-կում էի «Կիլիկիա» և «Արմենիա» առագաստանավերով: