Марат Токоев - Сүртүмдөр. Ырлар

Жаан-шамалга жанчылып, сабалып,
Дүйнө жатат бир байкуш, асмандын
Аёо билбес каарына калгансып».

Таңгаласың. Билбейсиң себебин
Турганымдын туйбай суук азабын.
Сууган жүрөк күн суугун сезеби?

Тарыхтын кумдан барагы
Толтура түркүн издерге.
Менин да изим калабы
Бетинде анын бир кезде?

Бирок да шамал-убакыт
Эч кимге билбейт аёону.
Эрмекке жаңы кубанып
Изиме салар ойронду.

Басёнун каргасындай жалгыздык
Шоңшойот жан-дүйнөмдүн багында,
Жылаңач бутактары каржайып,
Суналган суз асмандын алдында.

Жымжырттык. Кээде гана угулат
Шамалдын үшкүргөнү кайгылуу,
Оодарып жалбырактар барагын
Ачкандай жок экенин кайрылуу.

Кайрылуу эсил кайран күндөргө
Аянбай жүрөк жанган жалбырттап.
А бүгүн кайырчыдай жүрөгүм
Башканын жалынына жалдырайт.

Басёнун каргасындай жалгыздык
Шоңшойот жан дүйнөмдун багында,
Жылаңач бутактары каржайып,
Суналган суз асмандын алдында.

Төрт тарабың сенден бийик дубалдар,
Күн шооласын тоскон сага жеткирбей.
Жалдырайсың аянычтуу, жетимдей —
Эч бир жан жок бул капастан куткараар.

Курчоосунда муздак бетон дубалдын
Элестеткен тунжуроонун эзүүсүн
Жалгыздыктын символунун өзүсүң
Катып калган тиктеп бетин асмандын.

Кеч күздүн муздак таңы.
Бүрүшүп жатат дүйнө.
Ак кыроо айлананы
Камакка алган түндө.

Бир гана жалбырактын
Отуна алы жетпейт.
Ар жерде ак барактын
Бетинен жалын тиктейт.

Сууга чөккөн таштай мен чөгүм кетемин
Убакыттын кыйырсыз мейкиндигине.
Бул дүйнөдө ушунчалык жашап келгеним
Араң жарайт бир гана «Чулп» эткенине.

Итке сөөктү ыргыткандай жардамың
Алайын деп араң барып кармандым.
Катаал турмуш туюк бурчка такаган,
Кечир мени, ит эмесмин – адаммын.

Ойлорум – көпөлөктүн көлөкөсү,
Жалыны шам чырактын.
Үлбүрөк көрөңгөсү,
Тууганы жакын – закым.
Кенедей тирлик жели
Бороондой алыс, алыс
Сындырып чачат жеңил
Көксөөсүн анын алсыз
Улуулукту,
Аруулукту…

Итти көрдүм
Өлүп жаткан көчөдө.
Жансыз көздөрү
Өткөндөрдүн
Этектеринен тарткылап
Сурагансыйт аянычтуу:
«Токточу, айтчы,
Бул өлүмбү?»
Жабык бирок
Жан-дүйнөгө эшиктер.
Кайдыгер,
Жийиркенген көз караштар
Өтөт аны чаап бет талаштыра.
Асман
Бүт оордугу менен
Кулагансыды жүрөккө.
А болгону итти көрдүм
Өлүп жаткан көчөдө.

«Эрте жазда өлүм арбайт өзгөчө».
Бүтпөй калган бир ырымдын баш сабы.
Негедир ал бүгүн келип эсиме
Кетпей койду. Улам-улам шыбырайм,
Жансоогалап келтиргенсип келмени:
«Эрте жазда өлүм арбайт өзгөчө».
Таң маалдагы түшүмдөнбү? Мага окшош
Закым элес караңгыдан унчукпай
Басып келип, карап алып көзүмө
Дагы унчукпай бурулду да жок болду.
Жүрөк сезди ким экенин бул караан.
Жер жарылып урабады үмүттөр,
Мас кылган да кубаныч жок. Бир гана
Муздак колдуу ага бирөө тийгендей
Түштү жүрөк көз ирмемге чыйрыга.
Көзүм ачсам күндүн нуру шыкаалап
Кечиккен жай «Жүр», деп жаңсайт көчөгө.

Сени качан чор баскан,
Жай жашоодо былк этпей
Үлбүрөгөн, жүрөгүм?

Ооруларын сыздаган
Кабылдайсың дүйнөнүн
Окугандай куш кабар.

Жүрөгүм – паровоз.
Жылдардын канчасын
Вагондордой чиркештирип
Сүйрөй алат болду экен
Станцияга чейин акыркы
«Өлүм» деген?
Кандай болот күүсү
Дөңгөлөктөрүнүн?
Шаңдуубу?
Же кайгылуубу – күңгүрөгөн?
Билбейм.
Жөн гана жашап келем
Аткарып болушунча
Жараткандын буйругун
«Жаша, – деген, —
Ырлар менен
Узартып өмүрүңдү».

Өз үнүмөн онтогон
Селт деп чоочуп ойгонгон
Узак түндөр көп болду.

Неге жүрөк чакырат
Өжөрлөнүп, так, кылдат
Коркунучтуу ойлорду?