Сяржук Сокалаў-Воюш - Ь (Мяккі знак)

Быў далёкі і страшны час,
Як зляталі з плячэй галовы,
Як знішчалі, мо ў соты раз,
Нашу памяць і нашу мову.

Што я ведаю з тых часоў?
Калі быць немагчыма шчырым —
Інфармацыю з галасоў,
Ледзь нашморганую з эфіру,

Пару кніжак хрушчоўскіх год,
Зачытаных да латак кволых,
Ды маўчання калючы дрот,
Што пануе у нашых школах…

Ну не верыць жа галасам,
Як і культаўскім звонкім одам.
Лёс гукнуў: «Разбярыся сам,
Хто быў вораг твайму народу…»

Колькі розных прайшло сустрэч:
Інфарматары, дыверсанты…
І над кожным зіхцеўся меч,
Кожны — контра, ці проста — анты…

Хто ж былі ўладары падзей? —
Сведкі, доказы, бланкі, справы
Ды нібыта сябры людзей
Ад даносчыка да Цанавы.

Нейчы лёс дзеля іх — нішто,
Свой — усё, бо на тым паўсталі,
Пад нагамі — з людзей плато,
Над галовамі — бацька Сталін.

Нікне вечар, іду дамоў,
Думкі чэрап ірвуць на часткі,
Быццам вынік усіх размоў
Мне навокал здаюцца пасткі.

І ў паветры, нібы ядваб,
Распрамляючы зноў калені,
Вырываюцца з іхніх лап
Без віны вінаватых цені.

Самых цвёрдых бралі спярша:
Гэта цвёрдыя чыняць шкоду,
Гэта ў іх не баліць душа
Пра патрэбы свайго народу.

Гэта цвёрдыя (хто ж яшчэ?)
Нас вядуць па шляхох няслушных.
Кат, нібыта мяснік, ссячэ
Іх галовы пад спеў задушны.

Спеў халодных турэмных брам,
Спеў завей у далёкім Сібіру,
Дзе ярэмна нават вятрам,
Дзе прыгонна таёжнай шыры.

Горкай праўдай сталее люд,
А салодкай — марнее, гіне,
Што народжана без пакут,
Тое цяжка цягнуць на спіне.

Бралі ж лёгка і без разваг,
Пазбаўлялі падсудных лавы,
Бо кароткае слова «враг!»
Бараніцца знішчала права.

Іх не стала, на іх табу,
Догма ж, выраслая ў пачвару,
Абвастраючы барацьбу,
Зноў шукала сабе ахвяру.

І тады, быццам цень, няўзнак,
Безгалосы слуга граматык,
Раптам выступіў Мяккі Знак
На арэну смяротных схватак.

Самы мяккі пайшоў у бой,
Браў, як цвёрды, сцены крутыя,
Каб цвярдзейшых прыкрыць сабой,
Каб паспелі ачуцца тыя.

А з фатэляў наўкол віжы
Падымалі свае азадкі,
І зіхцелі, нібы нажы,
Здрадай востраные асадкі.

Быў свінец непатрэбных слоў,
Кананада бязладных гукаў
Вылятала, як гром, з галоў
І лічылася звышнавукай.

Білі ціхага, як заўжды,
Ды навошта (не дайма веры!):
Што па-варварску праз гады
Забірае ён шмат паперы.

Ну, вядома ж, паперы брак,
Калі чорных спіскаў замрога
І яны даўжэй, чым барак,
Ці у люты Сібір дарога.

Выспяваў спакваля закон,
Як мярцвяк ажываў пад снегам:
Мяккі Знак асудзіць на скон,
Як буржуйскага здрадцу-шпега.

Колькі «супраць» было і «за»?
Ды з абодвух бакоў нямала,
А ў віжоў на канцы ляза
Кожны спрэчнік засеў трывала.

На ашчаджаным аркушы,
У атраманце зберажоным
Затрымцела святло душы
І зайшлося кайданным звонам.

Скон цянёты плёў, як павук,
Рассыпалі завеі спевы,
Тэарэтыкі звышнавук
Для паперняў валілі дрэвы.

І хацелі пляваць яны,
Што ў далёкай бацькоўскай хаце
Ад сапраўднае іх віны
Нехта родную мову страціў:

Песьні — песнямі сталі спрэс,
Сьлёзы — сталі слязьмі наўкола.
Тарашкевіч ішоў пад прэс,
І злачынства вітала школа.

Над жывымі вітаў праклён,
А над мёртвымі? Мёртвы скуль тут?!
Волат Цяпінскі. Нават ён(!)
Здолеў стацца ахвярай культу…

Восень лісце кладзе на дол,
Воз гісторыі ў брудзе вязне,
Не падкласці пад колы кол —
У Сібіру канаюць вязні.