Султонали Абдурахмонов - Все науки. №5, 2022. Международный научный журнал

4. Интернет тармоғи minenergy.uz орқали ««Фарғона ИЭМ ва Фарғона РК-3 қозонхонасида юқори самарали когенерацион газ турбинали технологияларини жорий этиш» лойиҳасини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида лойихаларини татбиқ этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги пқ-2794 сонли қарори қабул қилинди.

Қарорга асосан 2018 йили Япония давлати ҳамкорлигида Фарғона шахрининг чекка қисмидаги аҳоли мавзесида 7 МВт қувватли газ турбина қурилмасини қуриш бошланиб 2019 йил декабр ойида қурилма тўлиқ ишга туширилди. Замонавий технология асосида ишга туширилган ушбу қурилма корхонага қўшимча 7323,9 кВт соат электр ва 9 Гкал иссиқлик энергияси етказиб бера бошлади. Худди шу қарорга асосан корхона ҳудудида 2019 йили 17 МВт қувватли иккинчи газ турбина қурилмасини қурилиши бошланди ва 2020 йили охирида тўлиқ ишга туширилди ва бу қурилма корхонага қўшимча 17 минг кВт электр, 23 Гкал иссиқлик энергияси етказиб бера бошлади.

Юқоридаги инвестицион лойихалар тўлиқ амалга оширилиши муносабати билан электр энергияси ишлаб чиқариш 197,04 млн. кВт соатга, иссиқлик энергияси ишлаб чиқариш 214,08 Гкал ошди. 125 та одам иш билан таъминланди. Ишлаб чиқариш хажмига нисбатан йилига 3,2 млн. куб метр табиий газ ёқилғиси иқтисод қилина бошлади.

Ўзбекистон республикаси Президентининг 22.08.2019 йилдаги ПҚ№4422 «Иқтисодиёт тармоқлари ва ижтимоий соҳанинг энергия самарадорлигини ошириш, энергия тежовчи технологияларни жорий этиш ва қайта тикланувчи энергия манбаларини ривожлантиришнинг тезкор чора-тадбирлари тўғрисида» қарори ижроси юзасидан корхона томонидан тегишли чора тадбирлар белгиланди

2020 йилда жамиятда 18, 3 кВт қувватли 7 та қуёш панели асосида электр энергияси ишлаб чиқарувчи станциялар ўрнатилди.

5. «Фарғона ИЭМ”АЖ ҳисоботларидан олинди

Мазкур станциялар корхонада 195847 кВт соат электр энергиясини иқтисод қилишига ёрдам бермоқда.

2022 йил январь ойида 7 та қуввати 14,8 кВт қуёш панелли станция, қуёш энергияси хисобига ишлайдиган 1 та 200литрли сув иситгич ўрнатилди. Бугунги кунда мазкур қайта тикланувчи энергия манбалари барқарор ишламоқда, улар ишга туширилгандан даврдан буён жами 24 479 кВт. соат электр энергияси ва 1.88Гкал иссиқлик энергияси иқтисод килинди.

Жамият раҳбарияти мазкур йўналишда тўхтаб қолмасдан ишлаб чиқаришда ёқилғи-энергетика ресусларини истеъмолини қисқартириш, энергия самарадорлигини ошириш, энергия тежовчи техналогиялар ва қайта тикланувчи энергия манбаларни жорий этиш бўйича 2022—2023 йилларда қуввати 1800—2000 кВт бўлган қуёш панелларини ўрнатишни режалаштирган. Ушбу лойиха қуввати 1800—2000 кВт бўлган қуёш панеллари «On-Grid» режимида ишлашини хисобга олганда йилиги 7—8 млн кВт қўшимча электр энергияси олиш, ёқилғи энергоресурсларни тежаш, атмосферага зарарли газларнинг чиқишини камайтириш имконини беради.

6. «Фарғона ИЭМ”АЖ ҳисоботларидан олинди

Хозирги кунда қушимча 60 кВт қуёш панели қозон цехининг шифт қисмига ўрнатилди.

Шунингдек, жамият раҳбарияти ва мутахасисслари томонидан яна бир катта лойиҳа устида иш олиб борилмоқда. Бунда маънавий ва жисмонан эскирган ПТ-60-90 (ТГ-3) турбина генераторини Р-100 орқа босимли турбиналари чиқаётган буғ билан ишлашга мўлжалланган янги К-50-1.3 буғ турбинасига алмаштириш таклиф қилинган. К-50-1.3 буғ турбинаси мавжуд ТГ-3 (ПТ-60-90) ўрнига ўрнатилади. Шу билан бирга, электр генератори, трансформатор ва бошқа ёрдамчи ускуналар ўзгармасдан ишлайди.

Натижада йилига 800 миллион кВт / соат қўшимча электр энергияси ишлаб чиқариш таъминланади. Шу билан бирга, қозонхоналар ва турбина генераторларининг максимал юки саноат корхоналарининг иссиқлик сарфидан қатъи назар таъминланади. Бундан ташқари, бу ўзига хос ёқилғи сарфи ва электр энергияси нархининг пасайишига олиб келади. Технологик ўзгартириш лойиҳаси нинг максимал электр қуввати 157,7 МВт, йиллик электр энергияси ишлаб чиқариш қуввати 1274126 минг кВт соат, йиллик иссиқлик энергияси ишлаб чиқариш қуввати 1022 Гкални ташкил қилади. Турбина генераторини алмаштириш катта ҳажмдаги қурилиш ишларини ва Фарғона ИЭМ технологик жараёнини жиддий ўзгартиришни талаб қилмайди.