Язэп Найдзюк - БЕЛАРУСЬ УЧОРА І СЯНЬНЯ

Тэй самай мэце ашукваньня вольнага сьвету служылі зьмены канстытуцыяў СССР, БССР і іншых рэспублік. Зьмененая канстытуцыя БССР у часе ад 23 сьнежня да 11 ліпеня 1947 году прадбачала, што Беларуская ССР мае права свабодна выйсьці са складу Саюзу ССР (арт. 15); што тэрыторыя БССР ня можа быць зьмененая бяз ейнай згоды (арт. 16); што БССР мае свае рэспубліканскія вайсковыя фармацыі (арт. 16 а); што БССР мае права ўваходзіць у непасрэдныя зносіны з замежнымі дзяржавамі, заключаць з імі дагаворы і мець дыплёматычных і кансулярных прадстаўнікоў (арт. 166). Усе гэтыя лібэральныя зьмены канстытуцыяў засталіся толькі на паперы.

Найсьціплейшая спроба рэалізацыі гэтых артыкулаў каралася як цяжкае дзяржаўнае злачынства супроць савецкай улады.

Тэй самай мэце ашукваньня служыла і зьмена дзяржаўнага сьцягу БССР з 25 сьнежня 1951 году — ніжэйшая траціна сьцягу была замененая на зялёны колер ды быў дададзены арнамант з беларускай народнай вышыўкі ўздоўж краю сьцягу каля дрэўца.

Уздым беларускага нацыянальнага духу ў народзе на ўсёй Беларусі пад час нямецкай акупацыі змусіў маскоўскі ўрад прыняць драконскія мерапрыемствы дзеля вынішчэньня патэнцыяльных карэньняў для адраджэньня гэтага нацыяналізму. Скуткоўным сродкам на гэта мела быць сыстэматычная і пасьлядоўчая русыфікацыя Беларусі. Цэнтральны Камітэт Усесаюзнай Камуністычнай Партыі ў 1946 годзе прыняў пастанову аб адукацыі і пераадукацыі камуністычных і савецкіх кіраўнікоў. Сыстэма партыйных школаў густой сеткай пакрыла Беларусь: адна вышэйшая школа, 177 сярэдніх і 2500 ніжэйшых партыйных школаў неадкладна былі пушчаныя ў працу. Адначасна пачалася чыстка партыйнага апарату. У сярэдзіне 1946 году было звольнена са становішчаў 90% акруговых сакратароў партыі, 96% акруговых і гарадзкіх адміністрацыйных ураднікаў і 82% старшыняў калгасаў. Асабліва моцны быў тэрор у 1947—1948 гадох. Тады партыю ачышчалі ад касмапалітаў і ад уплываў з Заходняй Эўропы. У партыі адсоўвалі ад кіраўніцтва жыдоў і беларусаў, а заступалі іх расейцамі. 7 сакавіка 1947 году былі аддзеленыя становішчы першага сакратара ЦК партыі ад Старшыні Рады Міністраў БССР. Першым сакратаром ЦК партыі быў прызначаны расеец Ніколай Гусаров, а Старшынёй Рады Міністраў — расеец А. Клешчов. Прэзыдэнт Вярхоўнага Савету БССР, ён-жа і віцэ-прэзыдэнт Савету Нацыянальнасьцяў ССР, Мікола Наталевіч, беларус, 18 сакавіка 1948 году быў звольнены з гэтых становішчаў, пазбаўлены ордэну Леніна і тытулу «Героя Савецкага Саюзу». Яго наступнікам быў прызначаны расеец Б. Н Козлов. Да канца 1948 году ўсе беларусы камуністыя былі звольненыя з вышэйшых становішча і замененыя расейцамі. У 1951 годзе ўрад БССР у ліку 33 асоб складаўся з 22 расейцаў, 1 жыда, 1 грузіна і 9 беларусаў. У сакавіку 1952 году міністрам Дзяржаўнай бясьпекі (МГБ) быў прызначаны М. Баскаков, міністрам мэліярацыі А. Макаров, міністрам прамысловасьці будаўнічых матар'ялаў В. Ісідоров; прэзыдэнтам Вярхоўнага Савету БССР I. Болдырев. Усе яны былі расейцамі.

Даваенныя савецкія парадкі на Беларусі былі поўнасьцю адноўленыя. У Заходняй Беларусі са спазьненьнем савецкі ўрад пачаў прымусова ўводзіць калгасы. Сяляне не хацелі ісьці ў іх і рабілі супраціў. Савецкія ўлады жорстка распраўляліся з апорнымі, клеймячы іх «бандытамі», расстрэльваючы і масава дэпартуючы ў канцлягеры Мардовіі і Караганды. Для ўмацаваньня калгасаў у Заходняй Беларусі ў 1950 годзе пры МТС былі створаныя палітаддзелы, якія, стасуючы тэрор, сачылі за ўсёй земляробчай гаспадаркай. У гэтым самым годзе ўва ўсей БССР адбылося ўзбуйненьне 11242 калгасаў у 3852 вялікія аграгарады, што аблягчала дзяржаўнае кіраўніцтва і кантроль, але не павялічвала ўраджаяў з зямлі.

Кіраўніцтва МТС і калгасаў абсаджвалася расейцамі. У 1953 годзе партыйная арганізацыя з Ленінграду накіравала на Беларусь каля 200 інжынераў і тэхнікаў. У ліку трыццацітысячнікаў тры тысячы чалавек партыйнага і савецкага апарату з прадпрыемстваў і ўстановаў згаласілася на працу ў земляробстве. 3 іх было выбрана 930 чалавек старшынямі калгасаў. У 1953—1954 гадох у калгасы Беларусі было накіравана 5720 аграномаў I заатэхнікаў. Для кантролю і інтэнсіфікацыі прыгону ўсяго беларускага сялянства былі ўзмоцненыя існуючыя і створаныя новыя партыйныя арганізацыі ў калгасах. Ад 1954 да 1956 году была створана 1421 новая партыйная арганізацыя.

Прамысловасьць Беларусі адбудоўвалася не з пункту гледжаньня мяйсцовых рэсурсаў і патрэбаў, а будавалася цяжкая прамысловасьць згодна імпэрыяльным плянам маскоўскага ўраду. Беларусь знаходзілася ў глыбокім тыле заходніх межаў, абсаджаных савецкімі арміямі. Для эвэнтуальных апэрацыяў савецкіх арміяў у Заходняй Эўропе патрэбныя былі прадпрыемствы па рамонце цяжкай зброі ў блізкім тыле. Таму былі збудаваныя вялікія аўтамабільны і трактарны заводы ў Менску, якія можна было пераставіць на патрэбы прадукцыі цяжкай зброі. Менскі матацыклавы і вэласіпэдны заводы маюць такі-ж самы характар. Станкабудаўнічыя заводы імя Варашылава і імя Кірава ў Менску, як і заводы ў Гомелі, Віцебску і Оршы, маюць тое-ж прызначэньне. Заводы будовы кранаў, электраматораў і падшыпнікаў у Менску ды шмат іншых належаць да тэй самай катэгорыі. Уся сыравіна для гэтай машынавай прамысловасьці прывозіцца з далёку з Расеі, а прадукцыя высылаецца па ўсім сьвеце згодна загадам з Масквы.