Ринат Мухамадиев - Юлда булу хәерле… / Лучше быть в пути…

Сүзләрең сүз генә түгел, алтын бәясенә тиң бит, әти. Әйткән һәр сүзең йөрәгемә сары май булып ягыла бара. Дөрес хәл итәсең, дөрес, карарыңны гына чыгар, сузма зинһар дип, зарыгып көттем аның соңгы сүзләрен.

– Ринатны гына алырмын, – диде, ниһаять, шактый көттерә төшеп. – Мәктәпкә дә барасы юк. Үзе үсеп тә җиткән, ни йомыш кушсаң, шуңа ярый инде ул хәзер.

Абыйларның, энекәшләрнең кәефе кырылгандыр инде, ансыз гына булмас. Әмма әти үзе хәл итте бит, минем гаебем юк, мин катышмадым. Барыбер әти әйткәнчә булачак, елашучы яисә каршы килүче булмады.

– Бар, улым, итекләреңне мич башына җылыга куй да йокларга ят, – дип, башымнан сыйпап куйды әни. – Юлга бик иртә чыгачаксыз.

Мин нәкъ әни кушканча эшләдем. Ишегалдына җәһәт кенә чыгып кердем дә, итекләремне мич башына куеп, түр яктагы идәнгә җәелгән зур түшәкнең бер почмагына кереп чумдым. Алты малай, алты туганга җитәрлек түшәк иде ул. Юрганны башыма ук тартып куйдым. Тавыш-фәлән ишетелмәсен, янәсе, йокларга кирәк. Ә үзем алгы якта пышылдап әйтелгән һәр сүзне эләктереп кенә алам. Кызык ич… Аннары… Мин, юлга чыгасы кеше, белеп тә торырга тиеш.

– Иртәнге өчтән дә калу ярамас, әнисе…

– Юл ерак, иртәрәк чыгу хәерле булыр, дөрес әйтәсең, әтисе. Кызык, әйтерсең исемнәре юк, безнең әти белән әни гел шулай эндәшә торганнар иде бер-бер- сенә.

– Улым, Рифат, атка солы салырга онытма, яме. Сыерга да печәннең яхшырагын өстә.

– Ярый, әти, син кушканча булыр.

– Чанага да бер-ике кочак салам салырга онытма.

– Салырмын, әти…

Ул арада Рифат абый ишегалдына, мал-туар янына чыгып китте. Каралты-кура тирәсендәге эшкә аңа җиткән кеше юк инде ул.

– Рәшит, улым, безнең теге бастырык тарттыра торган әйбәт бау кайда икән? Хәстәрләп куй әле шуны, сыерны бәйләргә кирәк булыр, дим.

– Ярый, әти, бауны чана түренә чыгарып куярмын. Бераздан тагы шапылдап ишек ябылды. Димәк, дәү абый да чыгып китте.

– Малайлар – Роберт, Рафаил, Рамил, барыгыз, бар, аяк астында чуалып йөрмәгез. Тышка чыгып, карны чылатып керегез дә түшәккә… Иртәгә иртән торып, кар көрисегез булыр.

Ятып йоклагыз, дигән сүзне кем ярата инде. Әмма әти кушкач буйсынмыйча булмый, энекәшләр дә, уйный-көлешә, аякларына ни эләксә шуны киеп, шәрә көе генә ишегалдын урап керделәр.

– Ашарыгызга ни тыгыйм икән? – дип, пышылдап кына сорады әни. – Пешкән ит белән ипекәй булыр инде?

– Ит белән ипи булгач, тагы ни кирәк, бик җиткән, – дип куйды әти.

Тагы ниләр киңәшкәннәрдер, хәтерләмим. Бер ягыма Рамил, икенче ягыма Рафаил кереп ятты. Борыннары туңган, куллары суык иде аларның. Мине йоклый дип уйладылар бугай, дәшмәделәр, һәм мин чынлап та изрәп йокыга талганмын.

Йокыдан ни рәвешле торып, ничек киенгәнемне хәтерләмим. Мин ишегалдына чыкканда, ат җигелгән, сыерның мөгезеннән эләктерелгән бауны чана артына бәйләп куйганнар, олы капка киереп ачылган иде. Чана башындагы йомшак печән өстенә толыпка төреп утырттылар үземне. Күзләрем генә ачык калды. Әни шунда аркамнан сөеп куйды.

– Кара аны, әтиеңне тыңла, улым, бик ерак юлга чыгасың, – диде.

– Әйдә, – дип, әти дилбегәне тартты.

Кузгалдык. Авылны чыкканчы, толып тишегеннән ике як урамны күзәтеп бардым. Төн караңгы булса да, кар көртләренә чумып утырган өйләр аермачык күренеп тора. Авыл йоклый иде әле. Ник бер өйдә ут чаткысы булсын – тәрәзәләр дөм караңгы. Минем белән уйный торган малайларның капка төбенә чыгып, кул болгап озатып калуларын күрү кызык булыр иде дә бит. Юк шул, тәмле төшләр күреп йоклый әле алар.

Авыл капкасын чыккач та, сыер тагылган булгангадыр инде, атны атлатып кына барды әти. Сыер ат түгел, ул юырта белми шул. Юырту кая, атлар-атламас кына бара ул. Әллә авылдан бөтенләйгә китеп баруын аңлый иде, теләр-теләмәс кенә өстерәлеп бара шунда. Әледән-әле башын болгап ала, ераклаша барган авылга таба борылып, бер мөгрәп тә алды әле хәтта. Хушлашуы булдымы икән?.. Мин, үземә калса, сыерны бер дә сатмас идем. Әтигә дә сыерны сатарга ярамаганлыкны аңлатып караган булыр идем. Кыймадым, базарга барасы килүем бик көчле иде шул. Сыер сатасы булмаса, базарга да барып булмый. Дәшмәдем, түздем… Шундый уйлар белән толып эчендә май кебек эреп йокыга киткәнмен.

Өчиле базарында йөрибез, имеш. Монда бөтен кеше прәннек сата икән. Әти белән прәннек сайлыйбыз. Кайсы баллырак, кайсы нечкәрәк билле һәм кайсы алсурак – шундыен алдырасым килә әтигә. Прәннек сатучы апалар: «Монысын ал», «Монысын ал», – дип, кулларын сузып торалар икән без килүгә. Әти көлә, миңа ишарәли: «Әнә улым сайласын, ул бик ярата прәннекне», – ди. Прәннек сатучы апалар мине кыстый ук башладылар, ниһаять: «Менә монысын авыз итеп кара әле, кара малай. Менә монысын», – ди-ди кыстыйлар. Кыстагач, каршы килә алмыйм, үземә сузылган прәннекләрен бер генә кабып карыйм да ары китәм. Янәшәдә кулын сузып торган икенче апаныкы тагы да тәмлерәктер төсле тоела. Әти дә бит әнә ашыктырмый. «Кабаланма, улым, ашыкма. Базарда ашыгырга ярамый, сайлап алырга кирәк әйберне. Өйгә кайткач, кызарырга туры килмәслек булсын. Кара инде, безнең абый прәннек тә сайлый белми икән дип әйтерлек булмасын», – дип, акыл биреп йөри. Ашыктырмый, кәефе әйбәт, күңеле көр.