Джон Стэйнбек - Гронкі гневу

— Ад прапаведніка, — адказаў Джоўд.

— Проста шалееш, калі чуеш такія слоўцы. Прапаведнік — справа іншая, з ім лясы тачыць не будзеш. Наогул, злосць бярэ, калі так гавораць, але хлопец той быў весялун. Усе ведалі, што ён смехам гэта робіць, а не дзеля выхвальства: вось які я разумны! — Шафёр супакоіўся — цяпер, прынамсі, пасажыр яго слухаў. Ён зрабіў круты паварот, ажно шыны віскнулі. — Вось я і кажу, — працягваў ён гаварыць, — некаторыя хлопцы немаведама якія штукі адпальваюць. Даводзіцца. Здурэць можна — сядзіш увесь час адзін, і толькі дарога перад вачамі мільгае. Пра вадзіцеляў грузавікоў балбочуць, нібыта яны толькі і робяць, што жаруць. Ездзяць з аднаго бара ў другі і булачкі з катлетамі ядуць.

— І днююць і начуюць у барах, — уставіў Джоўд.

— Прыпынкі мы, вядома, робім, але не дзеля таго, каб есці. Нам есці рэдка калі хочацца. Едзеш-едзеш — абрыдне дарэшты. Спыняцца можна толькі каля бараў, а раз ужо спыніўся, дык трэба што-небудзь заказаць. Пачэшаш язык з дзяўчынай за стойкай, папросіш кубак кавы, пірага кавалак. Трохі адпачнеш. — Шафёр паволі жаваў гумку, падпраўляючы яе языком.

— Цяжка вам даводзіцца, — абыякава прамовіў Джоўд.

Шафёр падазрона зірнуў на пасажыра — у яго словах яму пачулася насмешка.

— Вядома, нялёгка, — раздражнёна сказаў ён. — Здаецца, што тут такога: адседзеў за абаранкам свае восем, дзесяць ці чатырнаццаць гадзін у дзень — і ўсё. Але дарога табе ў душу ўядаецца. Даводзіцца нешта рабіць. Хто спявае, хто насвіствае. Радыёпрыёмнікі ставіць кампанія не дазваляе. Некаторыя бяруць з сабой бутэльку, але гэты сорт людзей у нас доўга не трымаецца. — Крыху фанабэрліва ён дадаў: — Я ў дарозе ніколі не п'ю.

— Ніколі? — перапытаў Джоўд.

— Ніколі! Трэба ў людзі выбіцца. Задумаў я паступіць на завочныя курсы. Механікам буду. Справа няцяжкая. Сядзі сабе дома ды вучыся, урокі лёгкія. Я гэта сур'ёзна надумаў. Тады ўжо не буду вадзіць грузавікі. Няхай іх хто іншы водзіць.

Джоўд дастаў з бакавой кішэні пляшку віскі.

— Можа, глынеш, хочацца ж? — падражніў шафёра Джоўд.

— Не, слова даў. І не дакрануся. Што-небудзь адно: альбо піць, альбо вучыцца.

Джоўд адкруціў каўпачок, два разы пацягнуў з рыльца, зноў закрыў бутэльку і засунуў яе ў кішэню. Па кабіне разліўся моцны і рэзкі пах віскі.

— Ты ўвесь нейкі ўзбуджаны, — сказаў Джоўд. — Што з табой — дзяўчыну завёў?

— Гэта само сабой. Але галоўнае — трэба ў людзі выбівацца. Свае мазгі я даўно ўжо трэнірую.

Ад віскі Джоўд адчуў сябе вальней. Ён скруціў яшчэ адну цыгарку і запаліў.

— Цяпер ужо мне недалёка, — сказаў ён.

Шафёр таропка загаварыў:

— Мне піць няма як. Я ўвесь час трэнірую сваю памяць. Два гады назад спецыяльны курс прайшоў. — Ён паляпаў правай рукой па абаранку руля. — Дапусцім, я праязджаю міма пешахода. Я да яго ўважліва прыглядаюся, а як праеду, стараюся прыгадаць усё — і якая ў яго адзежа, якія чаравікі, галаўны ўбор, яго паходку, рост, колькі ён прыблізна важыць, і асаблівыя прыкметы на яго твары, калі яны ёсць. У мяне гэта нядрэнна атрымліваецца. Іншы раз думаю, ці не заняцца мне яшчэ вывучэннем дактыласкапіі, тады можна сапраўдным экспертам стаць. Проста дзіва, колькі чалавек можа ўсяго ў памяці ўтрымаць.

Джоўд хуценька глынуў з бутэлькі. Апошні раз зацягнуўся дымам разлезлай самакруткі і мазольнымі пальцамі раздушыў гарачы кончык. Старанна расцёршы недакурак, высунуў руку ў акенца, і вецер садзьмуў труху з яго далоні. Вялікія шыны бадзёра спявалі сваю песню, коцячыся па шашы. Джоўд утаропіўся на дарогу, і ў яго спакойных цёмных вачах зайграла хітраватая ўсмешка. Шафёр замаўчаў, насцярожана пакасіўся на пасажыра. Доўгая верхняя губа Джоўда расцягнулася, агаліўшы зубы, і плечы яго затрэсліся ад бязгучнага смеху.

— І доўга ж ты падбіраешся, прыяцель.

Шафёр не павярнуў у яго бок галавы.

— Да чаго я падбіраюся? Пра што ты?

Губы Джоўда зноў стуліліся, схаваўшы яго вялікія зубы, ён аблізнуў іх, як сабака, двума заходамі, ад сярэдзіны да куткоў рота.

— Сам ведаеш, пра што, — у голасе ў яго пачуліся рэзкія ноткі. — Ты мяне з ног да галавы вокам абвёў, як толькі ўбачыў. Думаеш, не заўважыў?

Пазіраючы праз ветравое шкло, шафёр з такой сілай сціснуў рулявое кола, што пабялелі кісці рук.

— Ты добра ведаеш, адкуль я іду, — сказаў Джоўд.

Шафёр маўчаў.

— Ведаеш, ці ж не так? — не сунімаўся Джоўд.

— Ну ведаю… Праўдзівей, здагадваюся. Толькі мяне гэта не тычыцца. Мне сваіх клопатаў хапае. Што мне да таго? — адным духам выпаліў шафёр. — Я ў чужыя справы не лезу. — Ён змоўк, відаць, чакаючы адказу. Пабялелыя рукі ўсё яшчэ моцна сціскалі абаранак руля.