Harry Harrison: Planeta przeklętych

— Możemy to wałkować przez cały dzień — powiedział Ihjel — i nie wpadniesz na właściwe rozwiązanie, chyba że…

Urwał nagłe, spojrzawszy na komunikator. Światło gotowości paliło się, chociaż ekran pozostawał ciemny. Wyciągnął tłuste łapsko i zerwał świeżo położone przewody.

— Ten twój doktor jest bardzo ciekawski i niech taki pozostanie. Prawda ukryta za Twenties to interes nie jego, ale twój. Musisz zrozumieć, że życie, jakie tu wiedziesz, jest całkowicie sztucznym tworem, stworzonym przez ekspertów socjotechniki i wcielonym w życie przez wyszkolonych agentów operacyjnych.

— Bzdura! — przerwał Brion. — Systemów społecznych nie można wymyślić i narzucać narodom, ot tak sobie. Nie bez przelewu krwi i przemocy.

— Sam wygadujesz bzdury — rzekł Ihjel. — Mogło to być prawdą u zarania dziejów, ale nie teraz. Czytałeś zbyt wielu klasyków ze starej Ziemi: wyobrażasz sobie, że nadal żyjemy w wiekach przesądów. Tylko dlatego, że faszyzm i komunizm narzucono niegdyś siłą opornym społeczeństwom, uważasz, iż tak musi być zawsze. Wróć myślą do swoich książek. Dokładnie w tej samej epoce dawne kraje kolonialne, takie jak Indie i Związek Państw Afryki Północnej zaadoptowały zasady demokracji oraz samorządności, i jedyne akty przemocy miały miejsce wśród lokalnych ugrupowań religijnych. Zmiany są krwiobiegiem ludzkości. Wszystko, co dziś akceptujemy jako oczywiste, było kiedyś nowością. A jedną z ostatnich nowości są próby kierowania ludzkich społeczności ku czemuś bardziej nastawionemu na szczęście jednostki.

— To kompleks Boga — powiedział Brion. — Wpasowywanie ludzkich istnień w pewną formę, obojętnie czy tego chcą, czy nie.

— Społeczeństwa mogą tak to odczuwać — zgodził się Ihjel. — Tak było na początku, i kilka prób wmuszenia społeczeństwom nieodpowiednich systemów politycznych przyniosło katastrofalne rezultaty. Nie wszystkie były nieudane. Nasz Anvhar iest koronnym dowodem na to, jak skuteczna może być ta technika, jeżeli ją właściwie zastosować. Jednak teraz już się tego tak nie robi. Podobnie jak w przypadku wszystkich innych nauk stwierdziliśmy, że im więcej wiemy, tym więcej pozostaje do odkrycia. Dziś już nie próbujemy kierować cywilizacji ku celom, które uważamy za korzystne. Jest zbyt wiele takich celów, a brak obiektywizmu nie pozwala nam odróżnić dobre od złych. Jedyne, co robimy teraz, to próba ochrony rozwijających się cywilizacji, tchnięcia życia w te, które popadły w stagnację i opłakiwania wymarłych. Kiedy interweniowaliśmy po raz pierwszy, tu, na Anvharze, teoria nie była jeszcze tak rozwinięta. Skomplikowane ze zrozumiałych względów równania określające, który stopień rozwoju w skali od jeden do pięć osiągnęła dana cywilizacja, nie zostały wówczas jeszcze wyprowadzone. Ówczesna technika polegała na opracowaniu sztucznej kultury, najbardziej korzystnej dla danej planety, i wpasowaniu jej w odpowiednią formę.

— Jak można tego dokonać? — zapytał Brion. — W jaki sposób zrobiono to na Anvharze?

— No, to już pewien postęp. W końcu pytasz się: „jak”. Ta metoda kosztowała życie wielu agentów i znaczne sumy pieniędzy. W celu zachęcenia do pojedynków położono nacisk na pojęcie honoru osobistego, a to prowadziło do zwiększonego zainteresowania sztuką walki. Kiedy osiągnięto ten cel, do akcji wkroczył Giroldi i pokazał, że zorganizowane igrzyska mogą być bardziej interesujące niż przypadkowe potyczki. Włączenie konkurencji intelektualnych do programu zawodów było nieco trudniejsze, ale nie niemożliwe. Szczegóły są nieistotne; teraz rozpatrujemy produkt końcowy. Mam na myśli ciebie. Jesteś nam bardzo potrzebny.

— Dlaczego ja? — spytał Brion. — Dlaczego jestem taki wyjątkowy? Dlatego, że wygrałem Zawody? Nie mogę w to uwierzyć. Patrząc obiektywnie, nie ma większej różnicy między mną a tymi, którzy zajęli dziesięć dalszych miejsc. Czemu nie zwrócisz się do któregoś z nich? Mogą wykonać to zadanie równie dobrze jak ja.

— Nie, nie mogą. Później powiem ci, dlaczego jesteś jedynym człowiekiem, którym mogę się posłużyć. Nasz czas się kończy i najpierw muszę cię jeszcze przekonać co do kilku innych rzeczy. — Zerknął na zegarek. — Mamy mniej niż trzy godziny. Przez ten czas muszę ci powiedzieć tyle o naszej pracy, żebyś mógł sam zdecydować, czy chcesz się do nas przyłączyć.

— Widzę, że masz dość napięty plan dnia — rzekł Brion. — Możesz zacząć od wyjaśnienia, kogo masz na myśli mówiąc „my”.

— Cultural Relationships Foundation. Samorządną, prywatną organizację, której celem jest utrwalanie pokoju i zapewnianie suwerenności oraz dobrobytu niezależnym planetom, tak aby wszystkie czerpały korzyści z kwitnącego dzięki temu handlu i wzajemnych dobrych stosunków.

— To brzmi jak cytat — rzekł Brion. — Nikt nie zdołałby wymyślić czegoś takiego na poczekaniu.

— Bo to jest cytat ze statutu naszej organizacji. Wszystko to bardzo pięknie, ale teraz mówmy konkretnie. O tobie. Jesteś wytworem starannie przemyślanego i wysoko rozwiniętego społeczeństwa. Twoja osobowość ukształtowała się w wyniku wychowania w społeczności tak nielicznej, że wymagającej zaledwie umiarkowanej kontroli rządu. Przeciętne anvharskie wykształcenie i tak jest doskonałe, a dzięki uczestnictwu w zawodach zdobyłeś zasoby wiedzy, dzięki którym nie ustępujesz najtęższym mózgom galaktyki. Byłaby to niepowetowana strata i zmarnowałbyś całe swoje życie, gdybyś po tym długim treningu zaszył się na jakiejś odludnej farmie.

— Nisko mnie cenisz. Zamierzam uczyć…

— Zapomnij o Anvharze! — Ihjel przerwał mu niecierpliwym machnięciem ręki. — Ten świat poradzi sobie zupełnie dobrze i bez ciebie. Musisz o nim zapomnieć. Pomyśl, jak mało jest ważny w porównaniu z całą galaktyką, weź pod uwagę żyjące nie w dobrobycie, lecz w nieustannym cierpieniu rzesze ludzkich istot. Musisz zastanowić się, co możesz zrobić, żeby im pomóc.

— A co ja mogę zrobić jako jednostka? Dawno już minęły dni, gdy jeden człowiek, jak Cezar czy Aleksander, mógł wstrząsnąć posadami świata.

— To prawda, a zarazem nieprawda — odpowiedział Ihjel. — W każdym konflikcie są osoby kluczowe, ludzie działający jak katalizator, który, użyty w odpowiedniej chwili, zapoczątkowuje reakcję chemiczną. Możesz być jednym z takich ludzi, ale muszę uczciwie wyznać, że na razie nie jestem w stanie ci tego udowodnić. Tak więc, aby oszczędzić czas i uniknąć nie kończącej się dyskusji, myślę, że będę musiał odwołać się do twojego poczucia obowiązku.

— Obowiązku względem kogo?

— Ludzkości, oczywiście. Względem niezliczonych miliardów umarłych, którzy utrzymywali w ruchu tę machinę, jaka zapewniła ci bogate, długie i szczęśliwe życie, jakim się cieszysz. To, co oni ci dali, musisz zwrócić innym. To przecież fundamentalna zasada humanistycznej moralności.

— Zgadza się. I na dłuższą metę jest to bardzo dobry argument. Jednak nie tak dobry, aby wyciągnąć mnie z tego łóżka przed upływem następnych trzech godzin.

— To już jakiś sukces — powiedział Ihjel. — Zgadzasz się z tokiem mojego rozumowania. Teraz zastosuję go do twojej osoby. Oto teza, której zamierzam dowieść. Istnieje planeta zamieszkana przez siedmiomilionowy naród. Jeśli nie uda mi się zrealizować mojego planu, ta planeta zostanie całkowicie zniszczona. Moim zadaniem jest nie dopuścić do tego i dlatego tu jestem. Sam nie zdołam tego dokonać. Oprócz innych potrzebuję ciebie. Nie kogoś takiego jak ty, ale ciebie i tylko ciebie.

— Zostało ci piekielnie mało czasu, by mi to wszystko udowodnić — wtrącił Brion — więc pozwól, że ułatwię ci zadanie. Praca, którą wykonujesz, ta planeta, niebezpieczeństwo grożące jej mieszkańcom to fakty, które niewątpliwie możesz udowodnić. Zaryzykuję i przyjmę, że ta cała sprawa nie jest gigantycznym blefem, a więc, że mając czas, możesz wszystkiego dowieść. W ten sposób dyskusja znów wraca do mojej osoby. Jak możesz wykazać, że jestem jedyną osobą w Galaktyce mogącą ci pomóc?