Andrzej Sapkowski - Trylogia o Reynevanie – Lux perpetua

Uwene Jeruszalaim ir hakodesz… – „I odbuduj Jerozolimę, miasto święte, szybko i za dni naszych”.

Rozdział czternasty

Viendo, no vean! – „Aby patrząc, nie widzieli”, wersja kastylijska Ewangelii według św. Łukasza, 8; 10.

…praska strzelba, popularnie zwana «rucznicą zdradną» – postęp w rozwoju uzbrojenia trochę przyspieszam, „zdradzieckie”, tj. noszone w ukryciu (za pasem pod płaszczem) krótkie strzelby stały się w Pradze problemem nieco później, po roku 1500. Stare letopisy czeskie przytaczają treść decyzji magistratu, w której noszenia tej broni zakazuje się pod karą grzywny ( Pokud se týká ručnic, mají s nimi chodít jen poblíž svých pozemků, ale at’ nedělají škody na rybnících a nestřílejí divoké kachny ani zvěř; ale ty zrádné ručnice, které se ted’ velice rozmohly, budou zakázány pod pokutou… ).

„Zwać cię Piotr Preischwitz, pisarz miejski z Budziszyna…” – trzy miesiące później, we wrześniu 1429, Tabor dokonał kolejnej rejzy na Łużyce. Oblegającym Budziszyn husytom pomagał wewnętrzną dywersją ich szpieg, pisarz ratuszowy Piotr Preischwitz. Został schwytany, poddany torturom, przyznał się i wydał wspólników. Budziszyn odparł szturm i wynegocjował z Prokopem Gołym półroczne zawieszenie wojny. Prokop mógł w warunkach rozejmu uwzględnić uwolnienie i wydanie agenta. Nie zrobił tego, Preischwitz został stracony trzeciego lutego 1430. Morał: Szpieg zawsze ma przesrane.

„Osiemset reńskich złotych…” – reński złoty a gulden ( rheinischer Gulden, florenus Rheni ) bity był w Kolonii, Trewirze i Moguncji, przywilejem menniczym nagrodził wymienione miasta cesarz Karol IV za poparcie jego osoby w elekcji. Reński zawierał mniej złota niż dukat węgierski, a ważył nieco ponad trzy gramy.

„Zapłaci, to go oszczędzę…” – W tej kwestii źródła historyczne wprowadzają mały zamęt, rzecz jest niejasna. Historycy bowiem jednoznacznie i pewnie stwierdzają, że książę Jan Żagański okupił się husytom, płacąc im sześćset guldenów. Te same źródła jednym tchem podają, że husyci zaatakowali Żagań i poczynili wielkie zniszczenia, dewastacji uległ wówczas między innymi żagański klasztor augustianów i jego unikalna biblioteka. By choć trochę być wiernym nauce, kazałem Jakubowi Kromieszynowi żądać okupu w wysokości ośmiuset reńskich. Czyli: Jan Żagański się targował, okup obniżył, ale tymczasem husyci zdążyli narobić szkód. Po zapłaceniu okupu robienia szkód zaprzestali, co znowu potwierdzają źródła, pisząc, że dzięki okupowi księstwo żagańskie poniosło straty relatywnie niewielkie.

Nox ruit et fuscis tellurem amplectitur alis – „Noc nastała i sen pogrążył wszystko co żywe”. Wergiliusz, Eneida , 3;148. Tłumaczenie Ignacego Wieniewskiego.

Rozdział piętnasty

„Być przypartym do rzeki, to grozi wręcz zagładą…” – w rok później, zimą 1431, podczas odwrotu z rejzy na Węgry, Sierotki Jana Czapka z San poniosły ciężką klęskę i o mały włos nie uległy zagładzie w identycznej sytuacji: przy próbie przeprawy przez Wag.

Non nobis… – „Nie nam, Panie, nie nam, lecz Twemu imieniu daj chwałę” (Psalm 115).

Comes facundus in via… pro vehiculo est . – „Rozmowny towarzysz w drodze jest jak wóz” (w znaczeniu: umila podróż i skraca jej czas). Publiliusz Syrus, Sentencje .

Rozdział szesnasty

Ben volria mon cavalier… – ballada autorstwa hrabiny de Die (ok. 1200). Przekład autora.

Chciałabym mego rycerza

W objęcia wziąć ramion nagich

W ekstazie byłabym mu milsza

Niźli poduszka puchowa

Gorętszym doń kochaniem płonę

Niźli Blanchefleur do Florisa

Jemu serce poświęcę i miłość

Rozsądek, i oczy, i życie

Romantyczna historia Florisa i Blanchefleur była jedną z popularniejszych opowieści miłosnych w Europie tamtego czasu.

Nazwie cię oblubienicą swą, miłość której słodsza jest niźli wino… – Kuzańczyk dość swobodnie cytuje Pieśń nad Pieśniami, 4:10, 5;16, 7;13-14 .

Rozdział siedemnasty

„…pan na burgu Drachenstein. Tutejszy pfleger…” – pflegerami nazywano rycerzy, którym senior przydzielał funkcje i obowiązki wojskowych dowódców w podlegającym im rejonie; byli odpowiedzialni za moblilizację objętych obowiązkiem służby wojskowej na wypadek wojennej wyprawy i nadzór nad organizacją obrony na wypadek najazdu lub walk wewnętrznych.

„Opłata… wynosi trzy grosze od konia…” – pfleger ma na myśli raczej nie szerokie grosze praskie, ale jakieś lokalne monety srebrne: saskie, rawensburskie lub palatynackie, trzykroć niższe kursem od grosza praskiego. I tak dopuszcza się niemożebnego zdzierstwa, opłata, której żąda, to równowartość dniówki robotnika, za którą można było nabyć korzec owsa albo dwie gęsi.

„…trupów było zbyt wiele…” – w dokonanej 25 stycznia 1430 rzezi Plauen śmierć poniosło powyżej tysiąca osób, tak na moje oko, biorąc pod uwagę ówczesną liczebność takich miast, wybito dobrą połowę mieszkańców.

„Wiele grubych i wielkich kłamstw mówią…” – agitkę emisariusza luźno oparłem na autentycznym manifeście husyckim, rozpowszechnianym po krajach ościennych w różnych wersjach językowych, zaczerpniętym z Ewy Maleczyńskiej, Ruch husycki w Czechach i w Polsce , KiW 1959.

Rozdział osiemnasty

Seulete sui et seulete vueil estre… – jedna z bardziej znanych ballad Krystyny de Pisan (tłumaczenie Julii Hartwig).

Sama jestem i chcę zostać sama,

Samą mnie pozostawił mój miły,

Sama jestem, bez druha i pana,

Sama jestem, w cierpieniu nad siły…

De Deu e de nos vos sian perdonatz… – „Niech ci będą one wybaczone przez Boga i przez nas, prosimy Boga, aby ci je wybaczył” (rytuał katarski przy konającym).

Pater sancte… suscipe ancillam tuam in tua iusticia. – „Święty Ojcze, przyjmij twoją służebnicę w twojej sprawiedliwości i ześlij na nią Twoją łaskę i Twojego świętego Ducha”. Tamże.

Rozdział dziewiętnasty

Mors stupebit et natura… – Dies irae .

Śmierć struchleje, wszelkie ciało

gdy powstanie, jak leżało,

by przed Sędzią głos zabrało.

Zwój ksiąg będzie rozwidniony

zapisanych z każdej strony,

z których ma być świat sądzony .

Amor condusse noi ad una morte… – Dante, Boska komedia , Piekło, pieśń V.

Mocny jak wieża bądź… – tamże, Czyściec, pieśń V.

O luce etterna che sola in te sidi… – tamże, Raj, pieśń XXXIII, przekład jak w poprzednich tomach.

Zarzewie wieczne, samo w sobie tkwiące,

Samo-pojętne, samo-pojmowane,

W tym się pojęciu własnym kochające!

Confutatis maledictis… – następna zwrotka z Dies irae .

Pomieszawszy z przeklętymi,

ogniem srogim objętymi,

wywołaj mnie ze świętymi.

Rozdział dwudziesty

Agnus Dei qui tollit peccata mundi. – „Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata”. Początek modlitwy mszalnej.

Requiem aeternam dona ei… – „Wieczny odpoczynek racz jej dać, Panie, a światłość wiekuista niechaj jej świeci. W wiecznej pamięci będzie sprawiedliwa: nie będzie się lękała smutnej nowiny”.