Thea Beckman: Kruistocht in spijkerbroek

Dom Thaddeus, Mariecke, Dolf, Leonardo, Peter en Frank brachten gezamenlijk een bezoek aan de basiliek van Sint-Nicolaas. De kleine middeleeuwers deden dat in hoofdzaak om te bidden voor het zielenheil van de gedode herdersjongen. Dolf om rond te kijken met de ogen van een vakantieganger die belangstelling heeft voor alles wat oud en merkwaardig is.

De kerk was prachtig, een van de mooiste Romaanse bouwwerken die hij tot nu toe had gezien. Ze daalden af naar de crypte en daar werd het gebeente van Sint-Nicolaas bewaard, in een gebeeldhouwde kist, overdekt met bloemen en kostbaarheden die door pelgrims waren neergelegd. Dolf was niet sentimenteel van aard en nog altijd de ongelovige, sceptische twintigste-eeuwer, maar dit deed hem toch iets.

Eens was er een bisschop geweest die Nicolaas heette en die zich had bekommerd om hulpeloze kinderen, om arme meisjes, om in moeilijkheden verkerende reizigers en zeelui. Een man die met gulle hand had gegéven aan allen die het nodig hadden. Een heer die brokjes geluk en levensvreugde had uitgestrooid (later gesymboliseerd door pepernoten), een man die vooral een beschermende hand had uitgestrekt over belaagde kinderen: scholieren, verarmde meisjes als Mariecke, die geen toekomst hadden. En die man zou nooit bestaan hebben? Maar hier lag het bewijs. Half tot stof vergane beenderen — en aan wie die botten ooit hadden toebehoord was niet te achterhalen. Maar Dolf twijfelde niet. Opeens kon hij geloven in déze heilige, en net als zijn vrienden knielde hij en bad vurig.

Als kleine jongen van een jaar of vier had hij thuis eerbiedig voor een namaaksinterklaas gestaan en een speelgoedbeertje in ontvangst genomen. Nu, ruim elf jaar later, kwam die herinnering weer boven. Opnieuw werd hij een kleuter in tegenwoordigheid van een goedaardige macht die kon géven. Moderne geleerden mochten beweren wat ze wilden, Dolf geloofde in het bestaan van de heilige. Had Sint-Nicolaas hem niet veilig door de Alpen gevoerd? Wie anders dan de goedheiligman had het kinderleger beschermd op de dorre Povlakte en terwijl ze door Italië zwierven? Wie anders dan Sint-Nicolaas had voorkomen dat ze in Genua verscheept werden als slaven?

En Dolf dankte hem uit de grond van zijn hart. Voor zijn gezondheid en kracht, voor de lieve Mariecke, voor de trouw en vriendschap van Leonardo, voor de goedheid van Dom Thaddeus, voor alle rampen en reddingen gedurende de afgelopen maanden. En vooral dankte hij de heilige voor het feit dat de hopeloos gestrande tijdreiziger nog mocht hopen op een toekomst. Ergens, in deze dertiende eeuw…

Buiten, voor de basiliek, lag op het plein een glanzend doosje te schitteren in de zon. Niemand zag het nog.

Brindisi lag twee dagreizen ten zuidoosten van Bari; het kinderleger deed er vijf dagen over. De troep bestond nog hooguit uit duizend jongens en meisjes.

Brindisi was niet veel beter dan een zeeroversnest. In de tijd van de Romeinen was het een drukke zeehaven geweest en die haven bestond nog. Maar de concurrentie van Bari verstikte Brindisi. Hoewel er nog veel schepen in- en uitvoeren, waren de handelslui van laag allooi. Hier in Brindisi werden gekaapte goederen aan land gebracht, hier bloeide in het verborgene nog slavenhandel en smokkel. Natuurlijk bestond de bevolking van de stad niet louter uit schurken. In het achterland groeiden geweldige olijfbossen. Die vormden een bron van rijkdom, want de stad was beroemd om de goede olijfolie die vanuit de haven werd verscheept. Ook de smokkelhandel, de Kaapvaart en het vervoer van pelgrims of kruisvaarders naar Palestina hadden de bewoners grote inkomsten gebracht, zodat er van de eigenlijke achteruitgang van de stad nog maar weinig merkbaar was. Groei zat er echter niet meer in.

In Brindisi resideerde bisschop Adrianus.

Deze geestelijke, een van de vroomste en goedhartigste mannen die ooit de Kerk gediend hebben, had van de nadering van het kinderleger gehoord. Toen de kleinen voor de stad verschenen, haveloos, verwilderd, nauwelijks duizend bij elkaar, bloedde zijn hart. Hij bedacht hoe eindeloos ver ze hadden gelopen, gelopen, gelopen… Welke vreselijke ontberingen hadden ze moeten doorstaan om nog zo ver te komen? Dertigduizend waren op pad gegaan — duizend bereikten Brindisi — het was onvoorstelbaar! Want het sprookje van de dertigduizend, ontstaan in Bolzano, had in de Italiaanse landen algemeen geloof gevonden. En het zou nooit meer worden weerlegd. In alle geschiedenisboeken zou later dat overtrokken aantal weer opduiken.

De bisschop, overlopend van medelijden, verzocht de burgers van Brindisi om goed te zijn voor de arme kinderen. De burgers weigerden de kleine wilden op te nemen in hun huizen. Ze wezen hun bisschop erop dat het kinderleger een slechte naam had. Ach, het was de kleine schooiers niet kwalijk te nemen, ze hadden het moeilijk gehad. Toch moest je oppassen met die verwilderde schepsels. De burgers waren bereid levensmiddelen en kleren naar het kinderkamp te sturen, maar meer ook niet.

Het kon de kinderen weinig schelen dat ze uit de stad werden geweerd. Dat was hun al zo vaak overkomen. Of ze nu bij Brindisi kampeerden of ergens anders, wat was het verschil? Als ze maar iets te eten hadden. Maar hun onverschilligheid werd spoedig weggespoeld door regenbuien. De herfst had hen eindelijk ingehaald. Na een zeer droge, hete zomer trad het najaar vroeg in. En de herfst bracht regen. Elke dag regen… De geweldige olijfbossen in de heuvels stonden er triest en druipend bij. De zon, zovele weken hun trouwe tochtgenote, verborg zich achter zwellende wolken. De wind zweepte de golven langs de kust op, waardoor visvangst onmogelijk dreigde te worden. Huiverend liepen de kinderen langs het strand, verzamelden aangespoelde schelpdieren, tooiden zich met snoeren schelpen, bouwden zandkastelen, maar dan kwam een nieuwe regenbui die hen terugjoeg naar de heuvels en de betrekkelijke bescherming van de bomen.

Door al die nattigheid ging de fut eruit. Onbeschut, nauwelijks verwarmd door vuren, kropen ze ’s nachts dicht bijeen, en de volgende ochtend waren er weer tien stervenden.

Bisschop Adrianus bezocht hen, zag hun ellende en bood hen een droger verblijf aan, in de ruïne van een oude abdij, op ongeveer een half uur gaans van de stadspoorten. Daar zouden ze zich kunnen installeren tot de weersomstandigheden beter werden.

Tweehonderd door verkoudheid, bronchitis of tuberculose aangetaste kinderen werden opgenomen in kloosters om de stad. Ruim achthonderd betrokken de half in puin gestorte abdij en maakten het zich zo gerieflijk mogelijk. Tussen twee buien door trokken de kinderen eropuit om hout te verzamelen. Ze timmerden ruwe tafels en banken. Ze kregen stro om bedden te maken. Ze leefden als zigeuners — want van verder trekken was voorlopig geen sprake meer.

Ze hadden het gevoel of ze het einde van de wereld hadden bereikt.

Wat kwam er na Brindisi? Niets meer. Een armelijk, onvruchtbaar stuk land, vrijwel ontvolkt. De oude heerweg hield op bij de stad. Slechts modderpaden leidden nog verder naar het zuiden, naar het uiterste puntje van het grote schiereiland. Als ze van Brindisi niet konden oversteken naar het Heilige Land, dan konden ze het nergens meer. Maar bisschop Adrianus had het hoofd geschud en gepreveld: ‘Ga onder geen voorwaarde in op de beloften van de kapiteins, lieve kinderen. Het zijn bijna allemaal zeeschuimers. Aan zulk gespuis kun je je beter niet toevertrouwen.’

Natuurlijk waren er vele kinderen die de raadgeving in de wind sloegen en zich voor de schepen lieten aanmonsteren. Van hen werd nooit meer iets vernomen. Anderen zochten werk in de stad. Maar wat moesten de zevenhonderd die in de abdij achterbleven, beginnen?

Niets.

De tocht was ten einde. Brindisi bleek de eindhalte te zijn.

Eindelijk hield de regen op en brak de zon door. Onmiddellijk stroomden honderden kinderen het binnenplein van de abdij op om hun kleren te drogen en weer eens goed warm te worden. Dolf en Leonardo namen plaats op een met mos begroeide stenen bank, recht tegenover de verwoeste kapel.