Сергей Давидович - Замалёўкi (на белорусском языке)

Дасталася нам карова страшнючая, худзенная, як кажуць, - скура i косцi. Здавалася, што i скуры не было - адныя косцi, але, нягледзячы на гэта, мы былi шчаслiвымi - якая нi ёсць, а карова - багацце!

Я бегаў па вёсцы i з ранiцы да вечара выкрыкваў тое, што чуў ад мамы, ад дарослых: "Сталiн даў кароўку! Сталiн даў кароўку!.."

Кароўка тая не даiлася, бо скура i косцi i не маглi даваць малако. Адкуль яно ў iх? Яна хiсталася ад слабасцi цi ад старасцi, а можа, ад хваробы, а хутчэй - ад усяго разам, бо хуценька яна, як кажуць, адкiнула капыты - здохла. Вось мы i набылiся "багатымi" - зноў засталiся толькi мы i вошы...

"Зарэзаў" тата тую бедную кароўку, i голад вымусiў нас есцi "шчодры" сталiнскi падарунак.

ЧУЖОЕ СЛОВА

Пераязджалi Мiцьковы на новае месца жыхарства - у Менск. Нагаравалiся ў Будах, "наелiся" працадзён калгасных, ажно горка зрабiлася.

Прыехаў грузавiк, i пачалi загружаць у яго прыдбаны скарб - чарапы нейкiя ды рызманы розныя. Беднаму чалавеку - i гэта багацце.

Мы, малыя, стаiм, з самотай i зайздрасцю назiраем за мiтуснёй дарослых. I шкада, што ад'язджаюць твае бясштаннiкi-сябры, i зайздросцiш iм - пра Менск мы толькi вухам чулi, а яны будуць жыць у iм - сярод булак i цукерак.

Раптам мужчына, што стаяў у кузаве машыны, звярнуўся да мяне:

- Мальчик, подай кувшин!

Я так разгубiўся, нiбы соннаму трэснулi палкай па лбе - зачырванеўся, нiчога не разумею. Першыя два словы разабраў, а вось пра "кувшин" я нiколi не чуў. Я збянтэжана забегаў вачыма па розных хатнiх дробязях, якiя стаялi каля машыны, а патрэбнай рэчы не знайшоў, хоць збан гэты быў на самым бачным месцы...

Аказваецца, не надта даўно гэта было, калi беларуская вёска ведала i шанавала сваю родную мову, - слова "кувшин" было для мяне незнаёмым, чужым.

Сёння ж для многiх беларусаў, нават для тых, чые каранi засталiся ў вёсцы, матулiна мова зрабiлася чужой.

ХТО ЁСЦЬ ХТО?

Аднаго часу прывозiлi ў нашу вёску зняволеных - "зэкаў". Яны збiралi па палях каменнi, сцягвалi iх у кучы - рабiлi пад канвоем. Абед iм прывозiлi ў вялiзных бачках-тэрмасах, кармiлi пераважна крупянымi кашамi. Голад гнаў нас да гэтых людзей, мы шчыльна iх акружалi i "блiшчэлi".

А ў дзяцiнстве я быў такi белагаловы - валасы як снег. Пэўна, у маiм арганiзме нечага не хапала, вось валасы i былi бялюткiмi. Але дзякуючы iм мне больш, чым каму з маiх сяброў, шанцавала. Як нас адрознiць адзiн ад другога? Усе абарваныя, худыя, галодныя, босыя. А вось я сярод iх быў як той дзьмухавец, як заяц-бяляк летам - нiдзе не схавацца яму. Таму я кожны дзень чуў ад якога-небудзь зняволенага адно i тое: "Ну, белая галава, падыходзь!" усаджваў мяне на каленi i дзялiўся сваёй небагатай "пайкай".

Потым ужо iншыя зняволеныя частавалi i маiх сяброў, але я заўсёды быў першым.

Не ведаю, за якое злачынства яны адбывалi пакаранне, але людзьмi засталiся.

А вось другi прыклад - амаль самы балючы мой успамiн.

Iшлi мы з мамай аднекуль, а ля дарогi, у цяньку, сядзiць наш брыгадзiр з нейкiмi двума незнаёмцамi. Сядзяць i сiлкуюцца. Перад iмi - бутэлька самагонкi, хлеб i свежыя агуркi.

Брыгадзiр зачапiў маму, пра нешта запытаўся, i мы прыселi.

Свежых агуркоў я яшчэ нiколi не еў, а яны так смачна пахлi, так апетытна хрумсцелi, што я забыўся пра ўсё на свеце - бачыў толькi агуркi, чуў толькi iх пах.

Мама цягнула мяне за руку, бо гаворка яе з брыгадзiрам скончылася, а я прасiўся:

- Мамачка, я яшчэ пасяджу трошачкi!

Я спадзяваўся, што дадуць мне кавалачак агурка, хай сабе без хлеба, бо хлеб хоць зрэдку, хоць патрошку наведваў нас. Я заглядваў у вочы брыгадзiру i незнаёмцам.

- Пайшлi, сыночак, пайшлi!

- Мамачка, я хоць трошачкi яшчэ пабуду! - зазiрнуў я i маме ў вочы...

I толькi многа пазней, пасталеўшы, я прачытаў усё, што было тады напiсана ў мамiных вачах - нясцерпны, пякучы боль за сваiх дзяцей, бездапаможнасць i бязвыхаднасць гаротнага пасляваеннага жыцця...

А я ўсё прасiўся i прасiўся ў мамы, пакуль апошнi кавалачак агурка не захрусцеў жалобным хрустам у чужым роце...

Прабач мяне, мама, за той боль, якi я наклiкаў у тваё сэрца...

НОГI ТРЭБА МЫЦЬ!

Прыязджаў разы з два ў Буды летам на адпачынак да сваёй мацi Кухаронкаў Косця - лётчык, пры пагонах з зорачкамi (у званнях мы тады не разбiралiся). Што ён прывозiў сваёй мацi i сваякам - невядома. А вось нас, абарванцаў, частаваў цукеркамi. Уявiце - цукеркi пасля вайны! Такое з памяцi не вывалiцца нiколi. Але самае галоўнае было не ў цукерках. Самае цiкавае ў тым, што гэты надзвычай сур'ёзны чалавек цэлыя днi праводзiў з намi, дзецьмi. Пра што iшла гаворка - не памятаю. Запомнiлася яго ваенная форма i ён сам у нашым шчыльным акружэннi. Яшчэ адно запомнiлася вельмi жыва, можа, таму, што датычылася мяне i мяне моцна здзiвiла.