Aleksandr Belyayev - KETS Yulduzi

Tamom umidsizlanib, o‘limimni kutib turgan paytimda birdan katta daraga ko‘zim tushib qoldi. Men xuddi Vasilyev orolidagi Katta ko‘chaga chiqib qolganday suyunib ketdim.

Odam deb shuni aytadilar-da! Hech narsani o‘ylamay, tavakkaliga yurgan paytimda tuyg‘u meni shu yerga boshlab keldi.

Ammo ko‘p o‘tmay quvonch o‘rnini yana tashvish egalladi. Qaysi tomonga yurish kerak? O‘nggami yoki chapgami? Mo‘ljalni tamom yo‘qotdim! Yana «tuygu» ni sinab ko‘rmoqchi bo‘lgan edim, foyda chiqmadi. O‘ngga qadam tashlasam ham tuyg‘u g‘ing etmaydi, chapga bossam ham.

Yana «bosh miya» ga murojaat qilishga — o‘ylashga to‘g‘ri keldi. Raketadan tushib, o‘ngga burilgan edim. Demak, hozir chapga yurish kerak. Chapga ketdik.

Shu alfozda bir soatcha yurdim. Ochlik azob bera boshladi. Daraning esa oxiri ko‘rinmaydi. Qiziq. Birinchi gal burilishgacha yarim soatdan ozroq yurgan edim-ku. Demak, boshqa tomonga ketyapman. Orqaga qaytaymi? Qancha vaqt bekorga ketdi! Men shahd bilan oldinga qarab yuraverdim. Bir mahal dara toraydi. Ha, bo‘ldi — adashibman. Tezroq orqaga!

Quyosh ayovsiz qizdirardi. Oq plashni yopinib olishga to‘g‘ri keldi. Ochlik tobora azoblar, horg‘inlik qiynar, lekin men xuddi yev quvganday tinimsiz sakrab chopardim. Birdan oldimdan jarlik chiqib qoldi. Unchalik katta emas, sakrab o‘tsa bo‘ladi. Lekin hamma balo shundaki, bu yoqqa kelayotganimda men uni uchratmagan edim! «Yeki xayol surib, payqamay qolgan ekanmanmi?» A’zoyi badanimdan sovuq ter chiqib ketdi. Yuragim gupillab urardi. Tamom bo‘ldim! Bir oz dam olish va o‘zimga kelish uchun cho‘zilishga majbur bo‘ldim. Qop-qora osmondan menga zangori Quyosh tikilib turardi. Mening jasadimni ham mana shunday befarq yoritib turaveradi u… Yo‘q, yo‘q! Men hali o‘lganim yo‘q! Kislorod zapasi va quvvatim bor… Shartta o‘rnimdan turdim-da, bir sakrashda jarlikdan o‘tib, chopib ketdim. Qayoqqa? Oldingami, orqagami — baribir, faqat to‘xtamasam bas!

Dara kengayib borardi. Bir soatcha sakrab chopganimdan keyin, nihoyat, yiqilib qoldim. Shunda birinchi marta chindan ham havo yetishmayotganini his qildim. Bu endi o‘z-o‘zini aldash emas edi. Kup harakat qilganim uchun kislorod zapasi vaqtidan oldinoq tugagan edi.

Tamom, tamom… Alvido, Tonya!.. Armaniston…

Boshim aylana boshladi.

Shu payt tepamda tuxumsimon raketamizning Quyosh nuri nrqiragan bir yonini ko‘rib qoldim. Meni qidirishyapti! Qutuldim! Oxirgi kuchimni yigib, sakrab turdim-da, qo‘llarimni silkitdim, ovozim skafandrdan nari chiqmasligini ham unutib, choy-hoylab baqirdim… Hayhot! Quvonch qanday tez tug‘ilgan bo‘lsa, shu qadar tez g‘oyib bo‘ldi: meni payqashmadi. Raketa dara uyetidan uchib o‘tib, tog‘ cho‘qqilari ortiga berkindi.

Shu bilan so‘nggi madorim ham tugadi. Ruhimni qandaydir loqaydlik egallab oldi. Kislorod yetishmasligi o‘z ta’sirini kursatayotgan edi. Ko‘z oldimda minglab zangori quyosh aylanardi. Quloqlarim g‘uvullab, hushdan ketdim.

Shu kuni qancha vaqt yotganimni bilmayman.

Bir mahal, hali ko‘zlarimni ochmay, chuqur nafas oldim. Upkamga hayotbaxsh kislorod quyilardi. Ko‘zimni ochdimu Sokolovskiyning tepamga engashib turgan yuzini ko‘rdim. U menga tashvish bilan tikilardi. Men raketamiz ichida, polda yotardim, aftidan, shu yerga olib kelishgan bo‘lsa keak. Lekin nega skafandirimni yechishmayapti?

Suv — de shivirladim men, gapimni eshitmasliklarini o‘ylamay. Lekin Sokolovskiy labimning harakatidan iltimosimii tushundi. U meni kresloga o‘tqazdi-da, skafandrini yaqinlashtirib, dedi:

— Chanqagansiz, qorningiz ochgan, albatta, — Ha.

— Afsuski, sabr qilishga to‘g‘ri keladi. Avariyaga uchraganmiz. Daradagi tog‘ o‘pirilishi raketaga bir oz shikast yetkazgan. Tosh tegib, deraza oynalari singan.

«O‘lim darasi» dan uchib chiqayotgan vaqtimizda raketaga bir narsalar urilganini esladim. Lekin u paytda e’tibor bermagan adim.

— Ehtiyot oynalarimiz bor, — davom etdi Sokolovskiy. — Lekin ularni o‘rnatish uchun ko‘p vaqt ketadi. Qisqasi, katta raketamizga tezroq yetib olishimiz kerak. Oydagi sayohatni tugatishga to‘g‘ri keladi.

— Nega meni raketa ichkarisiga olib kirdingiz?

— Shuning uchunki, — javob berdi Sokolovskiy, — ikki-uch soatda manzilga yetib olish uchun juda katta kosmik tezlikda uchishga to‘g‘ri keladi. Portlashlar kuchli bo‘ladi, gavdaning ogirligi bir necha marta ortadi. Siz juda bedarmonsiz, ustki maydonchada o‘tirolmaysiz. Professor Tyurin ham siz bilan birga kabinada bo‘ladi.

— Tirikmisiz, azizim! — men Tyurinning tovushini eshitdim. — Sizni topishdan umidimizni uzib qo‘ygan edik…

Bu ovozda kutilmagan bir iliqlik bor edi.

— Endi polga cho‘ziling. Men ham yoningizda yotaman, o‘rtoq Sokolovskiy rulga o‘tiradi.

Bir minutdan keyyn oynasi siniq raketamiz tog‘ cho‘qqilari ustidan uchib borardi. Keskin ravishda g‘arbga burildik. Bir lahza raketa yonboshlab qoldi. Pastda bizni halok qilishiga ozgina qolgan tubsiz jarlik va daradagi qo‘nish maydonchasi ko‘rindi. Raketa portlashlar zarbidan titrardi. Tanaga qo‘rg‘oshin quyilganday. Qon goh boshga, Goh oyoqqa uriladi. Mening yana boshim aylana boshladi… Sal hushdan ham ketdim, lekin bu gal o‘zimni tez o‘nglab oldim. Kislorod — ajoyib hayotbaxsh dori. Sokolovskiy skafandrimga ko‘iroq miqdorda kislorod kirishi haqida g‘am yegani sezilib turardi. Lekin bosim bir atmosferadan oshmasligi kerak, aks holda kostyum bardosh berolmaydi. Shundoq ham u ortiqcha havoni chiqarib turuvchi mexanizmi buzilib qolgan g‘avvos kostyumiday qappayib ketgan edi.

Sayohat pirovardigacha shu qadar sog‘ayib ketdimki, kichkina raketadan o‘zim tushib, katta sayyoralararo kemamizga o‘z oyog‘im bilan chiqdim.

«G‘avvos» kostyumini qanday huzur bilan yechib uloqtirganimni ko‘rsangiz edi! Yeb-ichish desangiz — besh kishining ulushi!

Kayfiyatimiz tez yaxshilanib ketdi. Men endi o‘z sarguzashtlarim, ilmiy kashfiyotlarim haqida kulib gapirar va tosh deb o‘ylab, «Oy toshbaqasi» ni qo‘ldan chiqazib yuborganim uchun o‘zimni sira kechirolmasdim. Darvoqe, uning mavjudligiga endi shubha bilan qarardim. Ehtimol, buzilgan asablarim to‘qigan xayolotdir. Ammo yo‘sinlar, «o‘rmalovchi yo‘sinlar», «Tushlar mamlakati» dan keltirilgan o‘ljaday mening sumkamda yotardi.

Oyga uyushtirilgan ekspeditsiyamiz, qisqa muddatli bo‘lishiga qaramay, boy ilmiy samaralar berdi. Bizda Yer olimlari o‘rtayeida shov-shuv bo‘ladigan ma’lumotlar talaygina edi.

Qaytishimiz osoyishta bo‘ldi. Noma’lumlik qarshisida odamni beixtiyor bosadigan ruhsizlik endi yo‘q edi. Kets Yulduziga xuddi o‘z uyimizga qaytayotganday uchib borardik. Lekin qani u? Men osmonga qaradim. Balandda, juda olisda «yer» o‘rog‘i osilib turibdi. Pastda ko‘kning yarmini Oy egallagan. Uning bag‘rida o‘lib ketishimga bir bahya qolgan bo‘lsa ham, ko‘rinishi vahimali emasdi hozir.

Men mana shu Oy ustida kezib yurdim, uning yeirtida bizning izlarimiz qoldi, «Oy parchasi» ni o‘zimiz bilan Ketsga, Yerga olib ketyapmiz. Bu hol bizni Oy bilan yangidan, yana ham ko‘proq yaqinlashtirardi…

— Qani, ko‘raylik-chi, ko‘raylik-chi! — derdi Meller, Tyurinni u yoq-bu yoqqa aylantirib. — Oftobda qorayib, yosharib ketibdi «o‘gimchak». Xuddi kuyov bolaning o‘zi-ya! Muskullar-chi? Sakramay turing endi. Muskullaringizni ko‘raylik. Mushaklar bo‘shroq. Oyoqlaringiz ancha chiniqibdi. «O‘rgimchak uyasi» da yana necha yil o‘tirmoqchisiz?

— Yo‘q-yo‘q, endi o‘tirmayman, Anna Ignatyevna! — javob berdi Tyurin. — Yaqinda yana Oyga uchaman. U yoqda ish ko‘p. Marsga, Zuhroga uchaman.

— Ho-o, botir bo‘lib ketibsiz-ku! — deb hazillashdi Meller. — Qani, endi qoningizni bir tekshiraylik-chi. Oy Quyoshi qancha qon sharchalarini qo‘shdi ekan… Oydan keladigan bemorlar bizda juda oz.