Владимир Шитик: Лiсцiк серабрыстай таполi (на белорусском языке)

Мiшка тым часам сарыентаваўся па сонцу, каб вызначыць каардынаты возера. Напэўна, гэта была дарэмная работа. Каардынаты школы мы вызначалi шмат разоў - i ўначы па зорках, i ўдзень па сонцу. А адсюль да школы было кiламетраў дзесяць прама на ўсход. Так што патрэбныя разлiкi можна было зрабiць без алоўка. Але я зноў прамаўчаў. Хай робяць як хочуць. Я ж ведаў адно: я прыйду сюды яшчэ раз, адзiн, i прынясу акваланг. Я нарэшце адчую, што гэта такое - чорны i маўклiвы космас.

Тым часам вярнуўся Сашка. Перыметр возера раўняўся тысячы шасцiстам дваццацi крокам або прыкладна паўтара кiламетрам. Хлопцы хутка начарцiлi картаграфiчную сетку, потым нанеслi на яе абрысы возера.

- Вяртаемся, - сказаў Сашка, задаволена аглядаючы сваю работу.

- Пара ўжо, - згадзiўся Мiшка, - хутка сцямнее. Ты што, начаваць тут збiраешся? - крыкнуў ён, убачыўшы, што я застаюся на месцы.

- Хадзем, Вiцiк, - падбег да мяне Сашка, - мы ж разам усё рабiлi, па-свойму зразумеў ён мой настрой.

Я засмяяўся i далучыўся да хлопцаў.

Калi праз некалькi дзён я сказаў, што пайду ў лес, гэта не выклiкала нi ў кога пытанняў. Раз не запрашаю ў спадарожнiкi каго-небудзь, значыць, так мне лепш. Мы прывыклi паважаць справы i жаданнi таварышаў.

Надвор'е было пахмурнае, i вада ў возеры здалася яшчэ больш цёмнай. Я добра плаваў i не баяўся нi глыбiнi, нi вiроў. А тут мне раптам стала страшнавата. Падумалася, што гэта проста багнiстае балота, дно якога ўсцiлае звычайны тарфяны пласт. Але менавiта таму, што адчуў страх, няўпэўненасць, я прышпiлiў балоны з паветрам, надзеў маску i падышоў да вады. Глеба пад нагамi была мяккая, як дыван, - прыбярэжнае дно было пакрыта мохам. Ногi не правальвалiся, i я ўжо больш упэўнена пакрочыў далей.

Так, у чорным колеры вады было, напэўна, вiнавата дно, бо сама вада мела зусiм нармальны выгляд, з-пад маiх ног i рук выляталi шматлiкiя празрыстыя пырскi. Можна было вяртацца дадому. На ўсякi выпадак я яшчэ прайшоў далей, каб павярнуць i адтуль паглядзець на неба, i раптам паслiзнуўся i правалiўся некуды ўнiз. Я паспеў толькi ўбачыць зацягнутае хмарамi шэрае неба, яно чамусьцi вiднелася крыху ў баку ад мяне, а яшчэ праз iмгненне ўсё наўкол ахутала цемра. Дзiўна, але гэта адразу супакоiла мяне. Цемра ж была маёй мэтай. Я паварушыў рукамi, адчуваючы, што цела падпарадкоўваецца мне, i, значыць, варта толькi захацець, я магу адразу вярнуцца. Да таго ж у мяне на спiне мiж балонаў з паветрам быў маленькi водаструменны рухавiчок. На крайнi выпадак я мог скарыстаць яго.

Пад вадой, напэўна, была плынь. Я адчуваў, што мяне павольна цягне некуды далей. Але лiхтарык не ўключаў: мне патрэбна была толькi цемра, а ўсё астатняе не мела значэння. Мне здавалася, што я зусiм не ў вадзе, а ў прасторы. Цела было лёгкае, нiбы бязважкае. Я мог ляжаць, распластаўшы рукi, даць нырца, узляцець угару. Мне падабаўся мой стан, i толькi было шкада, што вакол не вiдно сузор'яў. Без iх не было сапраўднага космасу.

Але i цемра падманула мяне. Вочы хутка прызвычаiлiся, i тады я заўважыў, што палосы дзённага святла прабiваюцца праз вадзяную тоўшчу i даходзяць сюды, выклiкаючы да жыцця ценi водарасцяў i рыб. Аднак над галавой святла не было. Гэта азначала толькi адно: значная частка возера знаходзiлася пад зямлёй.

Пакуль я раздумваў, цi не пара вяртацца, мяне аднесла да берага. Ён быў камянiсты, гладкi, як сцяна. Памацаўшы яго рукамi i не знайшоўшы нiчога адметнага, я адштурхнуўся i павярнуў назад. Але не паспеў праплысцi якiх дзесяць крокаў, як зноў апынуўся на старым месцы. Цi то плынь аказалася мацнейшая, чым я разлiчваў, цi з напрамку збiўся. Пад рукамi, здалося, была тая ж самая гладкая каменная глыба. Каб дарэмна не плутаць, прыйшлося запалiць лiхтар.

Абрысы навакольных прадметаў былi няпэўныя, хiсткiя. Але чым больш я ўглядаўся ў iх, тым мацней мяне ахоплiвала здзiўленне. Падводныя скалы нагадвалi... дом. Час i вада разбурылi яго. Засталiся толькi рэшткi сцен з проймамi акон i дзвярэй.

Напэўна, затопленым аказаўся цэлы пасёлак. Побач з гэтым домам былi яшчэ збудаваннi. Такiя ж старыя, аблепленыя водарасцямi i ракавiнамi. Час не пашкадаваў гэта былое чалавечае жытло. У дамах не засталося нiчога з прадметаў або мэблi. Вiдаць, гэта быў век, калi людзi яшчэ не ўмелi рабiць сабе прылады з жалеза, а карысталiся драўлянымi i касцяным! рэчамi. Гэта, праўда, не надта адпавядала архiтэктуры збудаванняў. Але тады мне было не да грунтоўнага аналiзу i вывадаў.

Я пашукаў якiх-небудзь рэчаў - не вяртацца ж назад з пустымi рукамi, я абходзiў адзiн пакой за другiм, разграбаў глей пад нагамi, мацаў сцены. Нiчога не было.