Алексей Гардицкий: Пісьменніцкія былі і небыліцы

Паколькі ўдзельнікам расказанай гісторыі быў і Анатоль Вярцінскі, то я паказаў яму запіс аповяду Караткевіча і папрасіў падзяліцца сваім успамінам. Анатоль расказаў:

— Былі Дні літаратуры і мастацтва ў Маскве. Жылі мы, удзельнікі гэтых дзён, у гасцініцы «Расія». Мы з Уладзімірам Караткевічам у адным нумары... Выступалі разам на адной з маскоўскіх швейных фабрык. Выступленне зацягнулася, вярнуліся ў атэль познім дажджлівым вечарам. Халодныя і галодныя. Трапіць у які-небудзь рэстаран, каб павячэраць, было цяжка. Шыльды строга папярэджвалі: «Мест нет!» I тут нас «асяніла»: месцы ўсё-ткі могуць знайсціся, калі мы прыкінемся замежнай дэлегацыяй. Я прыдумаў такі варыянт: прадстаўлю Уладзіміра Караткевіча як польскага кінарэжысёра, а сябе выдам за перакладчыка з польскай і суправаджаючага з Саюза пісьменнікаў — балазе пісьменніцкі білет пры мне. Прыдумка, як кажуць, зрабіла сваё. Жанчына-метрдатэль даволі ветліва нас сустрэла, пашукала вачыма вольныя месцы ў зале і паказала на адзін са столікаў: «Вунь там, дзе сядзіць негрыцянская пара... Калі не супраць, то калі ласка...» Караткевіч падзякаваў па-польску, я пераклаў, маўляў, «Большое спасибо!», і мы падаліся да століка.

Заказалі вячэру. 3 шампанскім. Сталі знаёміцца. Трымаючыся абранай версіі, я і тут прадставіў Караткевіча як польскага кінарэжысёра, а сябе як прадстаўніка Саюза пісьменнікаў, ну а што да нашых суседзяў па століку, то яна аказалася дачкой прэм’ер-міністра Уганды, студэнткай універсітэта імя Лумумбы, а ён — жаніхом, угандзійскім юрыстам... Пайшлі тосты: «Пораз першы за пенькно пані... За яе жаніха... За братнюю Уганду... За Польску... За дружбу народаў...» Павінен сказаць, што Караткевіч не забываўся выконваць сваю ролю — мовіў толькі па-польску, а я адпаведна старанна перакладаў на рускую (угандзійцы валодалі ёй).

Выходзілі з рэстарана разам. Ішоў густы асенні дождж. Юрыст пабег шукаць таксі, а мы з угандзійскай прынцэсай чакалі пад адным парасонам, жартавалі, гулліва заляцаліся, здавалася, што яна ўжо забылася і пра свайго жаніха... Развітваліся вельмі цёпла, па-сяброўску (давала знаць, безумоўна, колькасць выпітага за тым інтэрнацыянальным столікам)...

Што было назаўтра? Па-першае, мы атрымалі наганяй ад кіраўнікоў рэспублікі, якія ўзначальвалі дэкаду і, як на тое, зафіксавалі наш флірт з негрыцянкай пад парасонам. Па-другое... Калі мы, прачнуўшыся, прыгадалі ўчарашнюю экзатычную вячэру, як толькі ўчарашні польскі кінарэжысёр «пан Каркевіч» (так назы­вала яго ўгандзійка) стаў беларускім паэтам-рамантыкам Уладзімірам Караткевічам, ён тут жа ўсхадзіўся і стаў шукаць нумар тэлефона угандзійскага пасольства... Тэлефон нешта не адказваў, я спрабаваў угаварыць Валодзю, што не ўсё так проста, што наўрад ці знойдзе ён нашу ўчарашнюю красуню-ўгандзійку, да таго ж у яе ёсць жаніх... Hi адзін з аргументаў, у тым ліку і апошні на Караткевіча ніяк не дзейнічаў. «Ну і што! — не хацеў ён слухаць.— Я ўсё адно яе знайду і ажанюся з ёй!»

Дазваніцца нам так і не ўдалося. Не адбыўся, як вы здагадаліся, і шлюб «польскага рэжысёра» і беларускага шляхетнага паэта з яснавяльможнай і цёмнаскурай паненкай з Уганды... Але потым, і па дарозе дадому, і пазней, мы не раз пры сустрэчах цёпла і весела ўспаміналі тую вячэру ўчацвярых у гасцініцы «Расія»...

КАМУ ЖЫЦЬ СПАКАЙНЕЙ

Не еустракаў я людзей больш апантана ўлюбёных у творчасць пісьменнікаў, чым іхнія ўдовы. Няважна, пісьменнік таленавіты, выдатны, ці так сабе, для жонкі ён усё адно вялікі. Можа, такімі і павінны быць жонкі пісьменнікаў. Спачатку я са здзіўленнем, а потым і з нейкай замілаванасцю сачыў за гэтай апантанасцю жанчын. Звычайна прасілі выдаць кнігу ўспамінаў пра мужа, даць імя пісьменніка якой-небудзь вуліцы, школе ці бібліятэцы.

Аднойчы на сакратарыяце Саюза пісьменнікаў ішло абмеркаванне адной такой заявы. Сакратары задумаліся: ці ўзяць удар на сябе і адразу адмовіць удаве, бо было ясна, што гэтае пытанне, як то кажуць, «не прабіць», ці ўсё ж пераказаць просьбу Саўміну рэспублікі, каб адмова прыйшла адтуль. Паўзу парушыў Максім Танк:

— Маёй жонцы і жонцы Янкі Брыля пасля нас можна будзе спаць спакойна: у Мінску ўжо ёсць вуліцы Брылеўская і Танкавая.

ТРЭБА ПАГАВАРЫЦЬ...

Рыгор Барадулін, калі піша вершы дома, звычайна адключае тэлефон, каб ніхто не турбаваў. Аднойчы звоніць яму Васіль Быкаў — ніхто не адказвае. Набірае нумар яго тэлефона назаўтра — таксама маўчанне. На трэці дзень Быкаў ідзе на пошту і дае тэлеграму: «Рыгор! Уключы тэлефон, трэба пагаварыць. Васіль».