Кадыр Абакиров - Бабалардын баяны 2

Колго түшүп калмакка,

Камыгып ал кармалган.

Каардуу бийди жок кылыштан,

Калмак жайсаң тартынган.

Ошол болгон кармашта,

Оң колу болгон жаралуу,

Айдыңы болгон бараңдуу,

Асыл башы айлалуу.

Өз жери, элин коргогон,

Өчпөгөн аты таалайлуу.

Баштай берсе арбын кеп,

Бабабыздын тарыхы.

Байкатпай өтүп кетиптир,

Байыркынын заманы.

Эээ…эээй…

***

Андан бери өтүптүр,

Экчеленип көп заман.

Дайындуу журт баянынын

Далайы эсте калбаган.

Ошол кезде кыргыздар,

Эне Сайды жайлаган.

Элкилдеп мал оттотуп,

Этекке коюун кайырган.

Кеңейип анын турагы,

Кем эмес эле башкадан.

Миң Суу деген өрөөндө,

Миң жылдары жашаган.

Ак кийизге отургузуп,

Акылман ханын шайлаган.

Кыргыз элдин тарыхы,

Кытайларда катталган.

Кара кытай ханы менен

Катарлаш болуп жашаган.

Ар дайыма алар менен

Алыш-бериш катышып,

Акылдуу иштер башталган.

Ошол кезде кыргызды

Ырыс инал башкарган.

Хан даражасы инал деген,

Ал ысымды эл берген.

Анан дагы кыргыздар,

Жолдун басып далайын,

Түбүнөн өтүп асканын

Миң Суудан, Теңир Тоого,

Жол арытып, көчүп жүргөн,

Салкын төрдө бээ байлап,

Бүт жумушун шай-шайлап,

Адырларда мал айдап,

Жыргап өмүр өткөргөн.

Анан дагы кыргыздар,

Өтө каарман эл экен.

Башкага намыс бербестен,

Уйгурлар менен кармашкан,

Калмактар менен алышкан.

Баарысына бой бербей,

Аз болсо да арстан,

Он жоокерин бириктирип,

Он башчы деген башкарган.

Жүз жоокерин кошуп алган,

Жүз башчы ага көз салган.

Баарысы тең биригип,

Аскери түмөн аталган.

Күрөштөрдө кайрат жыйган,

Күчтүү жоого тиш салган.

Аял, кызы каарман чыгып,

Эр жигиттей аттанган.

Эне Сайлык кыргыздарда,

Белгилүү болгон көп адам.

Барсбек каган баштаган,

Бал-бал ташта ысымы,

Байыртан калып жазылган.

Болгон экен бул окуя,

Ата баба баяны.

Абалкылар кайрылбай,

Андагылар артта калды.

Санжыраны сабалатып,

Санаганга сөз керек.

Андан башка айтканга,

Акыл жана ой керек.

Эне Сай суусу агууда,

Желип учуп сапырылып.

Элестүү болуп табылгыс,

Эң бир сонун жаратылыш.

Жайлоолор жатат көрк чачып,

Жайдын сонун бир күнүндө.

Маек куруп отурушкан,

Белгилүүлөр бир дөбөдө.

Ошолордун ичинде,

Санжырачы акылман.

Баардыгына каалоо тилеп,

Бакытка гана чакырган.

Белине жеткен сакалы,

Таяган эчак жүз жашты.

Элтерес деген карыя,

Мындай деген кеп айтты:

ЭЛТЕРЕС АТАНЫН БАЯНЫ

Береги биздин түштүктө

«Жажут мажут» эл экен,

Абдан тажаал эл экен

Адамдарды тирүүлөй,

Аймап-жаймап жейт экен.

Баш ийбеген элдерди,

Тирүүлөй белин сындырып,

Таштайт экен итине,

Ити аны жеп алып,

Киши жегичке айланып,

Көрсөтөт экен кордукту,

Салат тура зордукту.

Жүзү алардын курусун,

Жосунун кара түн урсун.

Ажыдаарды үйрөткөн,

Адамча баарын сүйлөткөн.

Сыйпап баарын жогокон,

Сыйкырчысы андан көп.

Кыштын күнүн жай кылып,

Жайдын күнүн кыш кылып,

Муз кылып катырып,

Жайчылары мындан көп.

Асмандап учкан көкөлөп

Түлкү, казды кара өрдөк,

Аңдып байкап жыт билген,

Кийикти күлүк кайберен.

Чек арасын кайтарткан,

Ар дайыма сак жаткан

Жамагатка таанылган,

Жалгыз көздүү дөөсү көп,

Найза, кылыч кармаган,

Балта чабаар мындан көп,

Атчан келген бааатырдан,

Жөө жүргөнү мындан көп.

Бир өгүздүн чоң санын,

Бир эле аймап жеп алат,

Ачуусу келип каарданса,

Алты күнү кармашат.

Алышкан менен баары бир,

Адамдын алы жете албайт.

Жоокерлерин курап алып,

Жолдогунун кыйратат.

Баш ийбеген элдердин,

Башын алып келатат.

Алдуулардын далайын,

Азапка салып келатат.

Түштүк жактан ошентип,

Сел каптап келатат.

Сезимдүү назик жандардын,

Сезин алып келатат.

«Жажут-мажут» эл экен.

Каптап кетсе сел экен.

Кары-жашты куйкалап,

Каарып жүргөн өрт экен.

Ошол өрттөн аман-эсен,

Кыргыз журту калабы?

Ал болбосо алы кетип,

Ар кай жакка качабы?

«Жажут-Мажут» эл экен

Бүт баардыгын караткан.

Алып-жулуп баардыгын,

Алдыга карай бараткан.

Адамдын алы жетпеген,

Учу кыйры кеп-кенен,

Кытайлар менен алышып,

Келе жатат кармашып.

«Жажут-Мажут» ал элден,

Чынгыз хан деген чыгыптыр,

Ошол элге башчы адам,

Далайы менен кармашкан,

Өзүнчө эле бир арстан.

Өз аты экен Темирчи,

Чоң курултай башкарып,

Анын жаны тыныптыр,

Чынгыз хан деп аталып.