Фоат Садриев - Тургай. Сайрар чак

– Ничек, улым, кердеңме зиратка? – дип каршылады бабасы, бакчадан чыгып.

– Кердем, бабай, мәче баласы олы иптәш икән, – диде Ислам, бүгенге батырлыгында аның да өлеше барлыгын яшермичә.

Ислам, ул көнне йокларга яткач, уйга батты. Ул зур эш эшләгәнен аңлады. Күпме вакытлар тырышып, беренче мәртәбә теләгенә иреште бит. Куян йөрәк түгел икән ул! Курку дигән шомны бары тик үзеңнән читкә куарга, аңа бөтенләй игътибар итмәскә кирәк икән! Курку тыштан түгел, үзеңнең эчеңнән чыга икән ләбаса! Эчтә тагын ниләр яшеренеп ятадыр? Гел көлеп кенә йөреп булмый икән бит әле бу дөньяда. Бүгенге батырлыгының беренче адым гына икәнен, алда әле олырак нәрсәләрне җиңәсе булачагын да уйлады Ислам…

Ислам, уянгач, шактый вакыт уйланып ятты. Яткан килеш кенә елмаеп кояшка кул болгады. Тәрәзә каршындагы алмагачының яфраклары җилдә селкенә, аларның шәүләләре аның өстендәге одеялда, диванда, идәндә шул ук хәрәкәтләрне кабатлыйлар. Нидер уйлап табарга кирәк. Әмма башына юньле уй килми торды. Ул, киенеп, кече якка чыкканда, барысы да табында ашап утыра иде. Ислам, елмаеп, честь бирде:

– Туган көнегез белән котлыйм!

– Нинди туган көн ул, улым? – дип сорады әтисе.

– Йокыдан торганда, мин үземне туган кебек сизәм, – диде Ислам. – Йоклаганда, без булмыйбыз бит. Уянгач, яңадан туасың.

– Син бик дөрес әйтәсең, улым, – дип өстәде бабасы. – Бу инде җир йөзендәге кешеләрнең уртак туган көне була. Ә бит күпләр төнлә йоклаган җирләрендә мәңгегә уянмыйча да калалар.

Бабасының бу сүзләре Исламга дәрт кертеп җибәрде:

– Мин көн саен сезне шулай котласам ачуланмассызмы соң?

– Ачуланмыйбыз, бик әйбәт булыр, – дип елмаештылар табындагылар.

Ислам Акбайга, бозауга, кошларга бирәсе ризыкларын алып, ишегалдына чыкты, аларга ашарга салганда, һәрберсенә «Туган көнең белән!» дип елмайды, әллә нинди шатлыклы көй белән «Туган көнегез белән! Туган көнегез белән!» дип ишегалдын сикергәләп әйләнде. Ашаганнан соң, Фаилдән алып торган китабын илтергә дип урамга чыкты. Табигатьне саклау турындагы бу китап әтисенеке булганга, Фаил аны пычрата, ерта күрмә дип, кат-кат кисәтте. Шуңа күрә Ислам китапны газета белән тышлап кына укыды. Тулысынча укып чыгарга көче генә җитмәде: аңларга да авыр, китап бик калын да иде. Аны култыгына кыстырып, Ислам, тырт-тырт сикергәләп, урамның әле бер, әле икенче ягына чыкты. Юлны сузарга, озаграк барырга теләгәндә, гел шулай итә ул. Сикергәләгәндә, үзенең хәрәкәтләренә туры китереп, такмакларын да тезде:

Очраган кешеләргә Ислам, такмагын бүлеп, сәлам бирә, үзенең кыланмышыннан аларның елмайганын-көлгәнен күргәч, тагын рәхәтләнеп сикергәли-сикергәли атлавын дәвам итә. Ул такмакларыннан «Кәрия-Зәкәрия, коммая»га күчеп барганда, капкаларыннан Лилия килеп чыкты.

– Нәрсә иртүк җырлап йөрисең? – диде ул.

– Җырлыйм шул, мин бит Тургай.

– Алайса, сиңа җырларга көч бирим әле, – Лилия көлә-көлә җырлап куйды:

– Рәхмәт, сайрармын, – диде Ислам. – Мин сине туган көнең белән котлыйм!

– Минем туган көн март аенда. Оныткансың, Ислам.

– Онытмадым. Анысы синең олы туган көнең. Йокыдан торгач, көн саен бәләкәй туган көн була.

– Анысын каян алдың?

– Үзем уйлап таптым. Кызык бит инде көн саен туган көн белән котлау. Ишегалдына чыккач, кояшны да котладым. Ул елмаеп җавап бирде.

Лилия, аңа түбәнсетүле караш ташлап, үзенең ышанмавын белдерде:

– Бирер инде!

– Бирде шул! Менә иртәгә уянгач, ишегалдыгызга чык та «Исәнме, Кояш!» дип кара әле. Ничек елмайганын үзең күрерсең.

– Берәр нәрсә эндәшер, әйеме? – диде ул, һаман Исламнан көлеп.

– Эндәште дә.

– Ни диде?

– Лилиягә шушы турыда әйт, диде.

– Алдакчы!

– Алдакчы да алдакчы! – диде Ислам, үпкәләгәндәге кебегрәк итеп. – Тапкансыз бер сүз. Сез бит кояшны гына түгел, үсемлекләрнең дәшкәнен дә ишетмисез. Ник ишетмәгәнегезне әйтимме?

– Әйт әле, әйт, – диде Лилия, кызыксынуын яшермичә.

– Ышанмыйсыз – шуңа ишетмисез. Ышанган кеше генә ишетә.

Лилияне ышандыра алмаса да, Ислам аның өйләренә елмая-елмая кереп китүеннән канәгать иде.