В Нестайко: Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)

А неўзабаве ў клубе адбыўся таварыскi суд. На сцэне стаяў засланы чырвонай тканiнай стол, за якiм сядзелi старшыня калгаса Iван Iванавiч Шапка, члены праўлення, Явава мама-дэпутат, дзед Варава, дзед Салiвон i Галiна Сiдараўна.

Збоку на лаве падсудных разам сядзелi насупленыя Кныш з Кнышыхаю i трохi ў баку ад iх ашаломлены Бурмiла.

Мы выступалi як галоўныя сведкi абвiнавачання. I ўся зала дружна смяялася, калi Ява расказваў, як ён утапiў човен...

Палова вёскi выступiла на гэтым таварыскiм судзе. I ўсе гаварылi пра тое, што той, хто дбае толькi пра ўласную скуру i сваю кiшэню, не варты добрага слова (гэта сказала Галiна Сiдараўна).

...Што ён "унутраны дыверсант" (гэта сказаў дзед Салiвон).

...I калi ён можа прадаць за капейку сваё сумленне, гандлюючы iм на рынку, то за добрую цану ён i бацькаўшчыну не пашкадуе (гэта сказаў камсамолец Рыгор Кучарэнка).

...Але нiчога, цяпер яны будуць ведаць, што думае пра iх уся вёска (гэта сказаў Iван Iванавiч Шапка).

Шумны быў сход.

А пасля сходу да нас падышоў Грышка Бардадзiм i сказаў:

- Малайцы, хлопцы.

I ляпнуў сваiмi граблямi па патылiцы спачатку мяне, потым Яву.

I вось ужо за плячамi лета, бесклапотныя вакацыi. Зноў парта, зноў у кожную сорак пятую хвiлiну званок, зноў: "Хто не выканаў дамашняе заданне, паднiмiце руку!", "Iдзi да дошкi!". Будзённае жыццё колiшняга пятага, цяпер шостага "Б".

Я сяджу на сваiм звычайным месцы каля акна, гляджу, як гойсае па падворку наш Сабакевiч, i думаю...

Я думаю пра Кнышоў - кажуць, яны прадаюць сваю новую хату i едуць некуды на Харкаўшчыну. Напэўна, загаварыла ў iх сумленне пасля суда. Можа, там, на Харкаўшчыне, i людзьмi стануць.

Вунь Бурмiла нават пiць перастаў i браканьерскае прычындалле паламаў i павыкiдваў.

I яшчэ я думаю (не ў першы раз): "Чаму ўсё ж Кукуруза высадзiўся на той востраў, што знаходзiцца каля Высокага? Выпадкова? Збег абставiн? Цi, можа, спецыяльна?"

Я ўжо задаваў яму гэтыя пытаннi.

Маўчыць. Толькi ўсмiхаецца...

Раптам думкi мае перапыняе голас Галiны Сiдараўны:

- Рэнь, да дошкi.

I я адчуваю, як мой правы локаць падскоквае ўгару - гэта ўстае, падымаючы века парты, мой сусед. Мой сусед i сябар Ява (колiшнi Кукуруза). А як жа, ён напiсаў дыктант i таксама перайшоў у шосты клас.

Цэлы жнiвень мы рыхтавалiся ўдвух. Не скажу, што гэта было цiкава, цiкавей, напрыклад, чым гуляць у футбол, у цуркi-палкi цi лавiць рыбу... Але хто сказаў, што для сяброў трэба рабiць толькi тое, што цiкава?

На дыктант я пайшоў таксама разам з Явам. Галiна Сiдараўна адразу зразумела, чаму я прыйшоў, i сказала:

- Сядай i пiшы, гэта табе таксама карысна.

I вы ведаеце, я напiсаў горш за Яву. Ён зрабiў толькi дзве памылкi, а я тры. Недарэмна ён, чарцяка, браў з сабою "Граматыку" на бязлюдны востраў.

I вось цяпер стаiць ён каля дошкi i ўпэўнена пiша сказы. I нi разу не памылiўся. Дарэчы, я ведаю, што ў кнiзе "Рабiнзон Круза" ў яго ляжыць паперка з адным адрасам. Наўрад цi хто-небудзь стаў бы зберагаць адрас проста так, не думаючы яго выкарыстаць.

Адным словам, граматыка майму сябру, як кажуць, яшчэ i асабiста патрэбна. Выдатнiцы непiсьменны лiст не напiшаш. Лепей адразу ў палонку галавой.

- Малайчына, Рэнь, сядай! - кажа Галiна Сiдараўна.

I мой сябар, разамлелы ад гордасцi, павольна iдзе на месца. Сеўшы за парту, Ява некалькi хвiлiн маўчыць - пакуль не ўцiхнуць пачуццi, выклiканыя пахвалой настаўнiцы. Потым схiляецца да мяне i шэпча:

- Дык што, выпрабуем?

- Давай, - кажу я.

Мы нахiляемся i засоўваем галовы пад парту. Ява вымае з-за пазухi плоскую бляшанку з-пад цукерак, з якой тырчаць розныя вiнцiкi, шпунцiкi i дроцiкi. Гэта вынайдзенае намi механiчнае прыстасаванне для расшпiльвання гузiкаў. Афiцыйнай назвы ў яго яшчэ няма, таму называем яго проста - "штукакенцыя" (не "штука", не "штукенцыя", а менавiта "штукакенцыя", бо кожнае вынаходства абавязкова павiнна мець сваю назву). Дзеянне "штукакенцыi" даволi простае: прыкладваеш да гузiка, нацiскаеш на кнопку - i гатова. Толькi спачатку трэба, вядома, завесцi спружыну. I вось Ява бярэ i пачынае заводзiць. Вядома, гэта не на транзiстарах, але...

- Крракк!.. - раптам звонка на ўвесь клас клацае спружына i, выскачыўшы з каробкi, б'е знiзу Сцёпу Карафольку, якi сядзiць перад намi. Карафолька ўскрыквае.

- У, расцяпа! - сiплю я на Яву.

Але позна. Як гром з неба, раздаецца над намi гнеўны голас Галiны Сiдараўны:

- Заўгародны i Рэнь, што ў вас такое?..

Чырвоныя, як мак, вылазiм мы з-пад парты.

Навучальны год пачаўся...