Иван Пташников - Лонва

Агонь гарэў недалёка ад студні з новым сасновым зрубам. Студню правілі, відаць, зусім нядаўна. На двары пахла яшчэ смалой, ля зруба не абтаптаўся жвір — яго было высока насыпана, і ён разносіўся нагамі па ўсім двары: аж да парога ў хату і аж да хлява, куды Грасыльда насіла ваду.

Ля агню, у чорным гаршчэчку, які быў падняты з сырой зямлі на прычарнелую цагліну,— бульба. Дровы сыраватыя, не хочуць гарэць. Хоць і няма ветру — круціць дым. Ён лезе ў вочы, і тады здаецца, што зусім цесны двор.

Грасыльда сядзіць на перакуленай паламанай сталюзе, на якой "колькі вунь паразалі дроў...". Сталюга старая, разбайдаваная, ледзь ліпіць; прыйшла пара яе самую спаліць у печы, але, перакуленая, яна ніжэйшая, няцяжкая, не соваецца і служыць Грасыльдзе за добры зэдлік. А ўскінуўшы на яе старую фуфайку, можна сядзець, як на крэсле.

Завішнюк прымасціўся ля агню на калодачцы, шырокай і нізкай, на якой летам кляналі касу,— відаць яшчэ пасярод калодкі дзірка, куды ўбівалі бабку,— выцягнуў да агню ногі. Ён у рудым спартыўным касцюме: у вузкіх штанах са складкай спераду на калошах і ў шырокай, не па яго вузкіх плячах, куртачцы на замочку-маланцы. Скінуў пасля лесу гумовыя боты, усунуў на босую нагу брызентавыя чаравікі. Увесь у тонкай і дробнай павуціне, якая з пацёртым сухім лісцем папрыліпала да калматай курткі і штаноў,— яе не ачысціш і шчоткай — пачырванелы з твару: ён сёння доўга мыўся да пояса халоднай вадой з глыбокай Грасыльдзінай студні.

Ад агню пахне дымам і лесам. Ныюць спіна і ногі. Мінула два дні, як Завішнюк ужо ўрэзаўся ў лінію, што вяла ад старога капца на Каралінскую пасеку. Два дні...

"Мала, мала прайшлі...— думае ён.— Мала працерабілі Акцызнік з Юркам Далінай, мала стараюцца дзяўчаты... Цацкаюць ленту ў руках, падпяразваюцца, вехі мераюць... Так і відаць, што ім спаць хочацца. I што яны робяць ноччу ў таго Акцызніка, куды перайшлі адразу ж на кватэру: Грасыльда сама завяла іх. Не відаць было, каб яны хадзілі куды ў вёску. Ды і куды тут пойдзеш... Мала,— думае ўсё Завішнюк.— Трэба насесці на Акцызніка. Былі б людзі — побаку такіх адразу. А так... Далінчык,— ён, Завішнюк, так злаўчыўся зваць Юрку Даліну,— стараецца, дык жа яго прыходзіла два разы адбіраць Волька Янкава. Брыгадзір. Прыйшлося і лаяцца і прасіць. Людзей няма..."

На ферме гула і гула малатарня. Яе загружалі без меры, і яна парой раўла з натугай і перахліпамі: гум-м-м-га! гум-м-м-га! Гналі, відаць, каб скарэй, як кажа Грасыльда, абабіць і сырое і мокрае і завезці на нарыхтоўку.

Калі малатарня сціхала, тады было чуваць, як гудзе трактар, роўна, што на адной струне. Да яго лягчэй прывыкала вуха, чым да малатарні. Тады Завішнюку здавалася, што на ферме ціха, а гэта далёка на Каралінскай пасецы, на пагранзастаўскай дарозе, што вядзе да Віліі, гудуць леспрамгасаўскія машыны...

Пасля зноў раўла на ферме малатарня і нехта ляпаў там, ля яе, у бляшанае вядро. Часта і дзярката.

— I сёння ноччу будуць малаціць... Волька Янкава — брыгадзір наш — лямпу пазычаць толькі што прыходзіла. У свірне няма што павесіць, насвяціць няма чым, не відаць і куды з мяшкоў дабро ссыпаць. Другую ўжо ноч запар будуць мэнчыцца адны і тыя людзі. I перадыхнуць бабам няма калі. Трэба. За нашым Кастыцкім, за старшынькам нашым, не пасядзіш. Хаця, што ён вінаваты... Нарыхтовачку не здаў яшчэ, дык сёння ўжо аж удвух з партфелямі былі. Не ведаю, што яны там яму такое гаварылі. Я не пайшла слухаць, хоць і клікалі як члена праўлення. 3 сабой усё яго вадзілі. Паказваў ён ім усё ўсюды і рукамі сваімі доўгімі разводзіў. А цяпер, во, зноў баб нанач дамоў не пусціў.

Грасыльда паправіла агонь ля гаршка, дровы затрашчалі і ўзяліся шырэй гарэць. Пакраталася на сталюзе сама, пасля паднялася, схадзіла ў хату і вярнулася хутка на двор, ля ганка яшчэ накінуўшы на плечы фуфайку.

— Нешта ноч ужо халаднаватая будзе. Днём горача, ноччу холадна. Ле-е-та...— Яна зноў села на сваё месца.— Раз я пачала табе, сын, учора расказваць пра тое, што мне набалела, то кончу. Даўно манілася, яшчэ вясной, расказаць табе ўсё. Ты малады яшчэ, многа чаго не знаеш. А ў нас, у дурных баб, яно гэтак... Чужому чалавеку так і цягне чорт за язык, каб усё расказаць. Недарма часта кажуць: "За што карову б’юць? За зык. А за што бабу? За язык".— Яна ўсміхнулася, падняла на яго сумныя вочы і зноў неяк хуценька ўтаропілася ў агонь.

Угарэліся дровы, не трашчалі, на двары зусім не было дыму.

На ферме гула малатарня, за вуліцай, недзе на гародах, на загуменні, рыкала скаціна. Яшчэ больш пацямнела неба і ніжэй апусцілася над вёскай. Зор яшчэ не было.