Янка Мавр - Чалавек ідзе

Вада панесла разам і дрэва, і людзей, і труп звера. На бліжэйшым завароце дрэва зноў зачапілася, і людзі выбраліся на бераг.

Усё гэта зрабілася вельмі хутка, але ніякага няшчасця не здарылася. Вада гэтак жа хутка прайшла, як і наляцела.

Але «дом» ужо быў сапсуты, вільготны, слізкі. Трэба было зноў ісці бадзяцца...

Ідучы ўздоўж рова, наш гурток выйшаў да шырокай ракі. Берагі яе былі даволі стромкія, і пад імі людзі знайшлі прытулак яшчэ лепшы за ранейшы. Тут аб'ядналіся разам усе выгоды: і лес, і луг, які пачынаўся за ровам, і шырокая рака, і зараснік, які падняўся ў тым месцы, дзе раўчук нанёс шмат пяску. А на небасхіле відаць былі горы; над імі нібы хмары, нібы дым.

Добра размясціўся наш народ пад выступам берага. Нават самая пячора была не ля вады, а значна далей і вышэй, што давала магчымасць быць далей ад непажаданых суседзяў, якія маглі быць у рацэ. Бязлесны бераг над галавой не пагражаў ужо, што з неба зваліцца якое-небудзь страшыдла.

У гэтым кутку мелася ўсё, што трэба чалавеку: і лясныя плады, і стэпавыя зёлкі, і рыба ў вадзе, і лугавая жывёла, і, нарэшце, шмат птушак, якія капашыліся ў чаротніку.

Усё было, толькі не ведаў яшчэ чалавек, як усё гэта скарыстаць.

Але птушкі, як кажуць, самі лезлі ў рукі. Ніколі яны не бачылі чалавека, ніхто на іх не паляваў, і яны нават не думалі сцерагчыся гэтых двухногіх звяроў.

Чаплі, качкі, грыцукі, журавы, чайкі капашыліся і лёталі цэлымі зграямі. Даўганогія фламінга стаялі на адной назе, як вартаўнікі, а смешныя гарбатыя пеліканы таўкліся, як дурні, на адным месцы.

Калі павадыр ухапіў аднаго пелікана, то рэшта толькі крыху адступілася ўбок ды здзіўлена глядзела на тузаніну.

Праз некаторы час бераг пакрыўся пер'ем, як снегам, а пух насіўся воблакам. Добра пад'елі людзі ў гэты дзень. Але птушкам гэта не падабалася, і яны ўжо трымаліся далей ад няпрошаных гасцей.

Рэшту гэтага дня людзі спакойна адпачывалі, перакідваліся тымі словамі, якія ў іх былі назапасены. Да гэтага яшчэ далучылася слова, якое азначала разам усіх гэтых птушак, што тутака жылі. Падыходзілі да вады, схіляліся і наглядалі рыб, нават штурхалі адзін аднаго, паказвалі рукой і казалі нейкія словы, кожны па-свойму. Якое-небудзь з гэтых слоў прышчэпіцца і будзе азначаць рыбу наогул.

Але вось перад імі высунулася з вады страшэнная, доўгая пляскатая галава з вялізным ротам і зубамі. Гледачы трывожна закрычалі і шарахнуліся назад. Гэта спалохала і кракадзіла, і ён зноў схаваўся пад вадой.

Уначы чуліся нейкія гукі, тупат, нібы грукат, але змораныя людзі нічога не чулі і праспалі спакойна.

Назаўтра яны зноў пайшлі паляваць на птушак, але справа была ўжо зусім іншая. Птушкі даведаліся, што гэта за прыяцелі такія, і ўжо не чакалі, пакуль іх возьмуць. Прыйшлося за імі бегаць, ганяцца, падняўся шум, гвалт, ад гэтага яшчэ большы спалох, і нарэшце нашы паляўнічыя вярнуліся з адным фламінга, некалькімі маленькімі птушанятамі ды яйкамі.

Дадаўшы да гэтага жаб, слімакоў ды карэнняў аеру, пражылі дзень не горш за ўчарашні. І зноў прыпомнілі аб прыладах, і вось адзін, вось другі пачалі ўжываць трэсачкі, чарапашкі, вострыя каменьчыкі, асабліва ж косці, якіх шмат было супраць таго месца, дзе ўліваўся раўчук.

У гэтым месцы была нібы сцежка, якая ішла ад лесу да ракі. Яна была таксама досыць стромкая і вузкая, але з'яўлялася адзінаю дарожкай, па якой можна было даступіцца да вады. І па звярыных слядах можна было бачыць, што звяры ёю карыстаюцца.

Некалькі разоў пасярэдзіне ракі пачынаўся шум, плюханне, нібы сапенне; потым пачынаў варушыцца нейкі велізарны звер, але да берага не падыходзіў. І гэты невядомы вадзяны звер рабіў на людзей больш моцнае ўражанне, чым усе лясныя драпежнікі, якіх прынамсі можна было бачыць.

І вось пад вечар, калі людзі сядзелі ўжо ў сваёй пячоры, гэты звер выйшаў з вады. Увайшоў у чаротнік, спудзіў птушак, пачаў там валаводзіцца ды трашчаць. Гэта быў бегемот (гіпапатам), якіх і цяпер досыць у Афрыцы.

У гэты самы час па сцежцы спускаліся на вадапой чатыры мастадонты. Убачыўшы такіх волатаў, бегемот хутка пайшоў «дадому». Мастадонты ўвайшлі ў ваду, напіліся, пастаялі крыху і завярнуліся назад.

Ледзь толькі пярэдні ступіў на сцежку, як зверху паказаліся два насарогі, якія таксама ішлі на вадапой.

На вузкай сцежцы такія волаты не маглі ні размінуцца, ні завярнуць назад. Сутычка была немінучая, тым болей што насарогі заўсёды ахвотнікі пабіцца.