Влас Иванов-Паймен - Кĕпер

— Чимĕр-ха, чимĕр! Сирĕнсĕр те анранă сурăх пек анраса кайрăм, — кăчăртатрĕ Тимук, вырăнтан хускалмасăр.

Укахви вĕтеленсе ӳкрĕ, çенĕке васкарĕ, килкарти енчи алăка кăшт çеç уçса сăна пуçларĕ.

— Мĕн терĕ çапах та? Эс пирĕн хушăмăрта мĕн пулнине пĕтĕмпех каламарăн пуль-ха?! — пăшăрханса тĕпчерĕ Кулине.

Тимук çумĕнчи хĕре çилĕпе тĕртсе ячĕ.

— Ухмах! — кăшкăрчĕ вăл. — Мĕн пулнине мар, мĕн пулманнине те каларăм. Кулине хырăмĕнче манран ача юлчĕ, терĕм. Çапла хăратмасăр сан йӳтенĕ аçупа килĕштереймĕн. «Кулине каччи мар эс, Укахви каччи», терĕ вăл малтан. Эп ача пирки асăнсан, шăлне çыртрĕ вара.

Çенĕкрен таврăннă Укахви Тимукăн юлашки сăмахĕсене илтсе юлчĕ. Никамран вăтанман хура сăнлă хĕрарăм темшĕн хĕремесленсе ӳкрĕ халь.

— Пыр-ха, аçу лаша кӳлет. Аçталла тухса кайнине сăна, — тесе, хĕрне пӳртрен кăларса ячĕ. Унтан, Тимукран та чылай çӳллĕрехскер, пулас кĕрӳшне çухаран лăскарĕ.

— Çырт эс чĕлхӳне, — чашкăрчĕ Укахви. — Калаçман чух упа эс, калаçнă чух — тĕве. Ытлашши калаçсан, çăварна минтерпе хупласа вĕлерĕп.

— Эпĕ мар, эпĕ мар, Укахви. Хăй çапла каларĕ, — çинçе сасăпа анрашрĕ Тимук.

Çав вăхăтра хапха чĕриклетрĕ. Тимук, урама чупса тухса, Мăрзабай ăçталла кайнине курса юлчĕ.

«Пĕчĕк кĕпер урлă мар, пысăкки урлă каçрĕ, Весуккана, Мулла патне, кайрĕ пулмалла», — шухăшларĕ вăл.

— Ача юлнă тесе çеç килĕштерме пулчĕ ăна. Урăх нимпе те килĕшместчĕ вăл, — терĕ Тимук, пӳрте хĕрарăмсем патне таврăнсан.

— Атте килĕшрĕ-и? — хĕпĕртерĕ Кулине.

— Килешрĕ пуль. Тухса каяс умĕн пĕр сăмах çеç каларĕ: «Хăтланăр!», — терĕ.

Мăрзабайăн тепĕр сăмахне хĕрарăмсене каламарĕ Тимук. «Йытăлла хăтланăр!», — тенĕччĕ лешĕ. Тата пĕр-ик сăмах та каларĕ вăл венчетсĕр кĕрӳшне. «Хăмăшлана пырса кĕме ан шутла. Берданка валли кашкăр етри туян-тăм», — терĕ. Кил хуçи хапхаран нихçан таврăнас çукла тухса кайнине Тимук хăй кăна ăнланчĕ. Хĕрарăмсене ун пирки халлĕхе каламасан та юрĕ.

— Хăтланăр, терĕ-и? Мĕн хăтланăпăр ĕнтĕ халь? Сакунеччен венчет туса, туй туса ĕлкĕрĕттĕмĕр, — ырă мар. Пĕр хĕре пытарнă хыççăнах теприне качча парса туй тума юрамасть. Васкамăттăмăр та… тен, Тимук суи чăна тухĕ, — йăвашланнă сасăпа халь тин аптраса кайрĕ Укахви.

— Венчет тумастпăр, туй тумастпар, — терĕ Тимук, Укахвине пӳлсе. — Совет кĕнекинче çырăнса, Кулинепе иксĕмĕр çĕнĕ саккунпа пурăнма пуçлатпăр. Хăçан çырăннине, хăçан ача юлнине никам та пĕлеймĕ.

Çапла вара, Чулçырмара çĕнĕ законпа мăшăрланса пурăнас йăлана Мăрзабай хĕрĕпе ун тарçи пуçласа ячĕç. Тимук хăй турра ĕненмест пулин те, Хĕрлĕ Çар татăклă çĕнтертĕр, Совет влаçĕ ĕмĕрлĕхе пултăр тесе, чĕркуçленсе кĕлтăвакан пулчĕ.

Тем те пулать иккен çут тĕичере. Ырă хĕвел çутипе усал чĕрчун та ырă курасшăн.

Мăрзабай хапхаран, чăнах та, Весуккана каяс шутпа тухнăччĕ. Кĕпер патне çакшухăшпах çитрĕ вăл. Ун кăмăлĕ кĕпер урлă каçсан та улшăнманччĕ. Çул юппине çитсен те, авалхи тусĕ патне каяс шухăша пăрахмарĕ-ха Мăрзабай. Çапах кунта вăл лашине Весукка еннелле мар, урăх еннелле тытрĕ.

«Ара, Ыхраçырмипе Весуккана Курăкхăви урлă та кайма пулать вĕт», — шухăшларĕ вăл.

Ыхраçырминче Мăрзабайăн амăш енĕпе хурăнташ пур. Çул май çавăнта кĕрсе тухма шухăш тытрĕ-ши килĕнчен тухса тарнă Чулçырма нуянĕ? Çук. Сасартăк Çимуна курас килсе кайрĕ ун…

Кивĕ тĕнче ишĕлсе пĕтме пуçларĕ пулин те — Мăрзабай ăшĕнче пурăнатчĕ-ха вăл. Халĕ ак Тимук çу сĕрнĕ пуçне аллипе сăтăркала-сăтăркала мăкăртатнă хушăра ăшри тĕнче сасартăк ишĕлчĕ. Тĕлĕнмелле: Мăрзабайăн нумай тарăхнă чунĕ çапах та çав ишĕлчĕк айне пулмарĕ. Пирвайхи самантра темле тыткăнран хăтăлса ирĕке тухнă пек туйăнчĕ ăна. Каярахпа тин чунĕ ырата пуçларĕ. «Атте пурлăхне ĕмĕр тăршшĕпех çăткăн Тимук валли упраса аталантарма тăрăшрăм-и? Усал çын ирĕксĕрлесе, пусмăрласа тенĕ пек, кĕрӳ пуласшăн. Пуласшăн мар, пулнă!.. Еркĕн кĕрӳ. Укахви çавнапĕлсех тăнă ĕнтĕ. Пĕлни кăна мар, еркĕн евчи пулнă пуль».

Çав вăхăтрах чĕре суранне сиплекен шухăшсем те вăранчĕç:

«Мĕн вара? Кулине халь пĕртен-пĕр хĕрĕм ĕнтĕ. Пурăнччăр. Хам пурпĕрех тырă хам валли çеç акса пурăнас терĕм. Çакăн чул хуралтă, выльăх-чĕрлĕх, машин мĕне кирлĕ мана?..»

Кĕтмен инкекпе ăшĕнче килĕшме пуçланăччĕ Мăрзабай. Çавăнтах ун кăмăлĕ вĕресе, пăтранса кайрĕ. Тимук пуçне çапса çĕмĕрес, Укахвипе Кулинене, çивĕтрен сĕтĕрсе, урама кăларса пăрахас килчĕ…

Унтан каллех лăпланма тăрăшрĕ:

«Çук. Тӳс, Мăрзабай, тӳс. Хĕрне тӳсме вĕрентрĕн, ху та тӳс. Пурăнччăр. Хăтланччăр. Ман хамăн этем тĕсне çухатас марччĕ».