Влас Иванов-Паймен - Кĕпер

Каччăн ăраскалĕ пур иккен. Кĕтери! Наçтукăн акамĕ. Çыру çӳретес тесен, унран лайăх почтальон тупаймăн.

— Аван-и, Кĕтери! Эс кама кĕтсе ларан кунта? Мĕн çăмăлпа килсе лекрĕн?

— Хĕрпе çапла калаçаççĕ-и, тăмпай? Эс каччă мар-и вара? Е эп хĕр мар-и? Сана, сана курма килтĕм, Трашук мучи.

Кĕтери кăмăлне тӳрех пĕлеймĕн: те тăрăхласа калаçать, те чăннипех. Анчах ку хĕртен вăтанмасть каччи. Хăй те, хĕре курса хĕпĕртенĕ çын пек, шӳтлесе калаçа пуçларĕ:

— Ак тамаша! Юриех сана тĕл пулас тесе кайнăччĕ вĕт эп пасара. Эс ху кунта килсе ларнă. Араскалăм пур иккен.

— Ан суй, Трашук мучи! Эс мана тĕлĕкре те курман. Ан тун ман умра. Эс кама яланах тĕлĕкре курнине чухлатăп-çке. «Трашук мучи» тенине илтсе савăнтăн-и? Юрĕ, мучи тесе чĕнмĕп урăх. Пичче пул, эппин, маншăн. Эс чăнахах манран çур çул аслăрах. Еçпе килтĕм сан пата, Трашук. Çуранах танккас тенĕччĕ — Наçтук хăйĕн ашшĕпе лартса ячĕ. Мĕншĕн Куçминккана кайнине Наçтука каламарăм, пасарта илмеллисем пур терĕм.

Юлашки сăмахсене каланă чух хĕр сăнĕ салхуланчĕ. Çĕмĕрт пек хура, çăлтăр пек ялтăркка куçĕсем тĕксĕмленчĕç.

Сисрĕ Трашук: Кĕтери хăйĕн шухă кăмăлне кура çеç шӳтлесе калаçать. Пĕр-пĕр хуйхă çамрăк хĕр пуçне килсе сырнă пуль. Вăл хĕр çумнех пырса тăчĕ, йăваш сасăпа ыйтрĕ:

— Мĕн, пулчĕ, Кĕтери? Каласа пар, эппин, чăнахах ман пата ĕçпе килтĕн пулсан.

Хĕр сасартăк ура çине сиксе тăчĕ. Каллех пĕр хуйхă-суйхăсăр çын пек чĕвĕлтетрĕ:

— Çук ĕнтĕ, Трашук пичче, эп сан патна крыльца çинче калаçса ларма килмен. Тĕлĕкре кама курсан та, паян маншăн каччă пул. Хваттерне илсе кайса чей ĕçтер, ăшăт, хăна ту. Вара ĕç пирки те калаçăпăр.

Трашук шкул еннелле çаврăнса пăхрĕ. Паян урăх вĕренесси пулмарĕ иккен. Аллине сулчĕ те хĕре крыльца çинчен туртса антарчĕ. Вăхăтра хушлăха пăрăнса ĕлкĕрчĕç. Хыçлă çунапа килекен Мăрзабайна Санька вĕсене асăрхаймарĕç.

Пӳрте кĕрес умĕн Кĕтери Трашука вĕренткелесе сăмахларĕ:

— Асту, хуçусем умĕнче эпĕ сан йăмăку пулăп. Пĕртăван йăмăку çуккине пĕлеççĕ пуль вĕсем. Мăнаккан хĕрĕ те. Пирĕн çинчен темскер ан шухăшлаччăр ваттисем.

Кĕтери шкулта пĕр хĕл кăна вĕреннĕ. Вырăсла калаçма начар пĕлет. Хăй пит хăюллă пулсан та, Трашук умĕнче вырăсла калаçма вăтанать. Чей ĕçнĕ чух Трашук тăлмач пулчĕ. Кĕтери сăмахĕсене вырăсла куçарса калать. Хуçин сăмахĕсене куçарма кирлĕ мар. Вырăсла калаçнине Кĕтери куçармасăр та чухлать.

Тетя Феньăпа дядя Степа Трашук «йăмăкне» кăмăллăн йышăнчĕç, хаклă хăна вырăнне хурса сăйларĕç. Чухăн çын сăйĕ мĕн пултăр: чей, çăкăр, çĕрулми, турăх. Чи тутли — кăмăллă сăмах.

Сĕтел хушшинчен тухсан, Кĕтери тĕпелти кĕтес еннелле пăхса сăхсăхрĕ те: «Спасибо, тетя Феня! Спасибо, дядя Степа!» — тесе вырăслах каларĕ. Майра кăмăлĕ пушшех çемçелсе кайрĕ.

— Кунтах çĕр каçать пуль-ха йăмăку? — ыйтрĕ вăл.

Трашук çăвар уçиччен маларах Кĕтери чăвашла каларĕ:

— Çĕр каçать те. Кăмака çинче çывăрма юратать те. Ан тĕлĕнсе лар. Каçа хирĕç ăçта каяс ман?..

— Кăмака çине мар — хамăр вырăн çинех вырттарăпăр, кăмака çине, кирлĕ пулсан, хамăр та старикпе хăпарса выртăпăр, — терĕ кил хуçи майри. — Каçхине йăмăкна вăййа илсе тух, вырăс каччисемпе паллаштар. Эх, пирĕн ывăл вилсе кайман пулсан, халь сан пек маттур каччă пулатчĕ. Сан йăмăкна çураçаттăмăр…

Шалти пӳртре Трашукпа Кĕтери иккĕшех юлчĕç. Тра-шукшăн Кĕтери чăнахах йăмăк пек туйăна пуçларĕ. Ăнчах темшĕн Кĕтери сăнĕ каллех салхуланчĕ.

— Еçпе килтем терĕн-ха. Каласа пар, Кĕтери, — терĕ вара Трашук.

— Аттерен çыру килми пулчĕ, — калаçу пуçларĕ Кĕтери, пуçне çĕклесе. — Сана та, сан хуçусене те вăрçă хуйхи килсе тивмен-ха. Сирĕн çемйĕртен вăрçа кайнисем çук. Ялта тăлăх хĕрарăмсем макăрса суккăрланаççĕ. Анне те куллен макăрать. Ман макăрма вăхăт çук. Хăвах пĕлетĕн, икĕ йăмăк, шăллăм пур. Вĕсене пăхса ӳстерес пулать… Çынсем аттене шыраса çыру ямалла теççĕ. Кам çыртăр? Хам çыраймастăп вырăсла. Çав çырăва сана çыртарас тесе инçе çула килтĕм. Эсĕ — кĕçех шкул пĕтерсе учитель пулас çын. Çырма чухлать пуль терĕм. Виçĕ уйăх ĕнтĕ çыру килменни. Вилнĕ е песвĕç çухалнă тесе те пĕлтермерĕç. Адресне илсе килтĕм.

Çапла каланă хыççăн Кĕтери чĕрçитти кĕтессинчи тĕвве шăлпа çыртса салтрĕ те Трашук умне пĕр хут татăкĕ сарса хучĕ.

Çыру çырса пĕтерне тĕле тулта тĕттĕмленчĕ. Хăй çутипе кăшт ларнă хыççăн хуçа майри самрăксене вăййа тухма хистерĕ.

Урама тухрĕç хĕрпе каччă, анчах вăййа каймарĕç.

— Вырăс вăййине кайса çӳрер-и? Эс, тен, пĕр-пĕр майра хĕрне юрататăн пуль. Ман мĕн тăвас вара унта? — терĕ Кĕтери.