Гавриил Троепольский - Белы Бiм Чорнае вуха (на белорусском языке)

Колькi так прайшло часу, цяжка гаварыць. Але Бiм... пачаў драпаць за дзверы.

Гэтыя дзверы зусiм былi не падобныя на iншыя, тыя, якiя ведаў Бiм: абабiтыя бляхаю з вострымi рванымi петнякамi. Але гэта былi дзверы, цяпер адзiныя дзверы, праз якiя можна было прасiць дапамогi i спачування.

Прыйшла ноч, Халодная, марозная.

Кудлатка завыў.

А Бiм драпаўся. Ён грыз зубамi кавалкi бляхi i зноў драпаўся, ужо лежачы. Зваў. Прасiў.

Пад ранiцу ў фургоне стала цiха: Кудлатка не выў, Бiм таксама прыцiх, хiба толькi зрэдку скрабяне лапаю па жалезе. Знямогся ён да поўнага бяссiлля цi змiрыўся, страцiў надзею i чакаў свайго лёсу пакорлiва, мы не ведаем. Пакуль што гэта была таямнiца жалезнага фургона.

Раздзел 16

СУСТРЭЧА Ў ПОШУКАХ. СЛЯДЫ БIМА НА ЗЯМЛI. ЧАТЫРЫ СТРЭЛЫ

Нядзельным днём у горадзе, аказваецца, больш людзей, чым у звычайныя днi: iдуць, едуць, бягуць, купляюць, прадаюць, лезуць у цягнiкi, аўтобусы, тралейбусы, трамваi, быццам селядцы ў бочку, спяшаюць з горада, як учадзеўшы. Апоўднi таўкатня пакрысе ацiхае, а вечарам зноў: адны вяртаюцца з вёсак i лясоў у горад дадому, другiя едуць з горада да сябе, у вёскi i лясы.

Таму не дзiўна, што аднаго нядзельнага дня i Хрысан Андрэевiч прыехаў у горад разам з Алёшам. Абодва дамовiлiся, што Алёша паспрабуе знайсцi Чарнавуха, пакуль бацька будзе на базары прадаваць прадукты. Хрысан Андрэевiч i раней браў з сабою сына i пускаў пагуляць па горадзе без усякага апасення (нумар трамвая ведае, "свой" аўтобусны прыпынак ведае, а каб натварыць чаго нiколi ў жыццi). У такiх выпадках атрымоўваў Алёша на рукi тры рублi i мог купiць сабе што толькi захочацца, i паехаць куды хоча ў горадзе - хоць у кiно, хоць у цырк. На гэты раз Хрысан Андрэевiч увапхнуў сам у патайную кiшэню Алёшу пятнаццаць рублёў i сказаў:

- Калi выпадкова трапiцца Чарнавух, а аддаваць не будуць, давай чырвонец. Не дадуць - давай дванаццаць. Не аддадуць - кладзi ўсе пятнаццаць. А калi i тады не захочуць, пiшы адрас - i да мяне: сам паеду. Доўга не хадзi, к чатыром гадзiнам да аўтобуса, дзень стаў кароткi, зацемна паедзем. Ды пытайся пра Чарнавуха культурна: "Папытацца можна, таварыш?" А потым i дакладвай, так маўляў i так - з вёскi мы, пастухi, i без сабакi нам нельга, а прапаў. Уцёк, маўляў, у горад. Добрых людзей многа: ты толькi пытайся.

...Па горадзе спаважна iшоў хлопчык-мацак i зрэдку пытаўся ў сустрэчных, у тых, хто, на яго думку, заслугоўваў давер:

Папытацца можна, таварыш? Мы, выходзiць, пастухi...

Тлустых сустракаў чортведама як многа, асаблiва жанчын, але такiх прапускаў (мабыць, не працуюць, таму i тоўстыя не ў меру). Але менавiта тлусты таварыш, пачуўшы, пра што пытаецца хлопчык - не ў яго, у другога, - спынiўся i параiў пайсцi на вакзал (там, маўляў, за дзень уся моладзь пройдзе праз вароты - хто ж небудзь ды ведае). Хлапчукоў жа Алёшка не абмiнаў нiводнага.

У той жа самы час i Толiк выйшаў шукаць Бiма. Ён настойлiва шукаў ужо тры днi, але пасля ўрокаў, а сёння вырашыў пачаць зранку: нядзеля, не трэба ў школу.

Iшоў па горадзе чысценькi хлопчык з культурнае сям'i, iшоў, прыглядаўся да прахожых i спытаў, выбраўшы:

- Дзядзечка, скажыце, калi ласка, цi не бачылi вы сабаку з чорным вухам?.. Белы, з жоўтымi крапiнкамi?.. Не, не бачылi, шкада. Прабачце.

Толiк ужо двойчы быў у Сцяпанаўны, нягледзячы на забарону бацькоў, ужо аддаў Люсi чэшскiя алоўкi, якiх не бывае нi ў адным магазiне, i альбом для малявання, ужо расказаў, што Бiм быў у яго, начаваў, а потым прапаў; даведаўся ён у Сцяпанаўны, што Iван Iванавiч, якога ён нiколi не бачыў у жыццi, даслаў лiст - скора прыедзе. Сёння Толiк адвячоркам збiраўся да Сцяпанаўны, абавязкова зойдзе яшчэ раз - цi няма чаго новага пра Бiма, ды i Люся абяцала падарыць сваю карцiну "Наш Бiм".

На адной з вулiц, непадалёку ад вакзала, да Толiка падышоў хлопчык гадоў трынаццацi, загарэлы, моцны, у новым касцюмчыку, пашытым як даросламу, i спытаўся:

- Папытацца можна, таварыш?

Такое запытанне, як у вялiкага, Толiку спадабалася, i ён ахвотна адказаў:

- Можна. - У сваю чаргу, спытаў: - А што ты хацеў?

- Пастухi мы. А сабака прапаў - у горад пайшоў. Выпадкам не бачыў? Белы, з жоўтымi крапiнкамi, а вуха чорнае-чорнае. I нага...

- Як клiчуць сабаку? - ускрыкнуў Толiк.

- Чарнавух, - адказаў Алёша.

- Бiм! - сказаў Толiк. - Ён.

Няцяжка зразумець, што хлопчыкi дамовiлiся адзiн з адным: Толiк даведаўся, калi i дзе куплены Бiм, калi ён пайшоў з вёскi; Алёша зразумеў, што прыходзiў да Толiка менавiта Чарнавух, а не хто iншы. Усё супадала: Бiм быў недзе ў горадзе. Абодва яны нават i не падумалi, каму з iх будзе Бiм, калi знойдуць. Галоўнае - шукаць, скарэй шукаць.