Винцесь Мудров: Восеньскiя вакацыi (на белорусском языке)

Папяросiны ў пачку былi пустыя. Лябёдка паспрабаваў быў напхаць у адну зь iх тытуню, але хутка кiнуў гэты занятак i з уздыхам прысеў на ганак сталоўкi.

- Ну як, чуў? - запытаўся сябрук, падхапiўшы валiзу. Размова вiдочна iшла пра дзяльбу ўгнаеньня. - Зноў за сьведку выступаць будзеш? - рагатнуў Лябёдка, ляснуў чамаданнымi зашчапкамi, а Iван пасьля такiх слоў незадаволена плюнуў.

Летась, падчас таварыскага суда, на якiм Фроську Траянiху судзiлi, Iван у кiнабудцы сядзеў, бо ў зале не было месцаў. I вось, калi Мандрычыха пачала пытацца, хто бачыў бойку, усе, хто сядзеў у клюбе, языкi папрыкусвалi ды вочы ў падлогу панурылi. Хвiлiн пяць так сядзелi, нават кашляць перасталi. Тут у Iвана язык i разьвязаўся. Крыкнуў праз адтулiну, маўляў, ён бачыў i аб усiм распавесьцi можа. Мандрычыха тады акрыяла, пачала нешта пытацца, а Iван адказваў, у адтулiну гарлаючы.

Пасьля суда мацi яго цэлы вечар прабiрала, спрабавала нават вушы накруцiць. Фроська ж ейнай сяброўкай была, а Iван на тую сяброўку невядома што нагаварыў...

- Во, бляха... - вылаяўся Лябёдка, узьняўшы чамаданнае вечка, - шэсьць е пяць эс... так i знаў, што паб'ецца.

Выкiнуўшы з валiзы шкляныя аскалёпкi, былы кiнамэханiк iзноў мацюкнуўся, падняўся на ногi, а Iван, згадаўшы пра шапку, пабег здымаць яе са сьцяны сталоўкi.

З Дабранскай гары ляцелi, не адчуваючы пад сабой азадкаў. Вецер пругка бiў у твары, душа сьцiскалася ў камяк, i рот неяк сам сабою адкрываўся. Iвану карцела сьпяваць, крычаць штосьцi насустрач ветру, а аднаго разу, калi "Панонiя", наехаўшы на грудок, адарвалася ад зямлi, заманулася нават куснуць ад захапленьня Лябёдкаву сьпiну.

Яны ехалi ў Вялiкарусiю.

Ужо ад самой гэтай назвы павявала нечым патаемным. Гэтае "Р", гэтае "У", гэтае "С" працiналi разам зь ветрам душу, казыталi яе трапяткiм халадком. Хоць Iвану i раней даводзiлася бываць у Вялiкарусii (езьдзiлi з мацi ў Невель купляць партфэль i чаравiкi), але тое было даўно. Ды i езьдзiлi яны на рэйсавым аўтобусе. А тут гналi на матацыкле, па прасёлачнай дарозе i ня ў нейкi там Невель, а ў нязнаны i загадкавы Ўсьвяцкi раён.

Праехаўшы кiлямэтраў дзесяць-дванаццаць, "Панонiя" пайшла з натугаю, зь неахвотаю, аглушальна страляючы выхлапнымi газамi. Гэтая стралянiна ўзьняла ў паветра навакольных гракоў, i яны, зьбiўшыся ў кучу, кружлялi ў вышынi, перабiваючы сваiм граем матацыклетнае стракаценьне. Цiснучыся да Лябёдкавай сьпiны, Iван зiрнуў угору i з усьмешкаю на вуснах згадаў, як мацi хрысьцiлася аднойчы, пабачыўшы над галавою гэтых чорных птушак.

- Эй, што там у цябе? - гукнуў Лябёдка, таргануўшы правым локцем.

- Дзе? - не зразумеў Iван.

- За пазухай! У сьпiну цiсьне...

За пазухай у Iвана ляжалi ўкручаныя ў газэцiну лусьцiкi.

- Хлеб з маслам. Узяў у дарогу, - патлумачыў Iван, а сябар, крутнуўшы галавой, жартам пракрычаў:

- Лепш бы ты бутэльку ўзяў! Хлеба з маслам нам i так дадуць!

На чарговым пад'ёме "Панонiя" яшчэ раз стрэльнула - хвацка, напята, раскацiста, i Лябёдка, зьехаўшы на ўзьмежак, заглушыў матор.

- Ну i гакае! Што пугаўём лупiць, - захоплена зазначыў Iван, слухаючы гулкае рэха, а зьлезшы з матацыкла, задаволена пацягнуўся.

Сябар мiж тым быў нечым устурбаваны. Прыўзьняўшыся на понажах, ён падняў сядзеньне, выцягнуў з-пад яго нейкую брудную анучку, пасьля чаго прыгнуўся i пусьцiў сьлiну на матацыклетны рухавiк.

- На, зьбегай, змачы ў лужыне, - загадаў ён, працягнуўшы анучку, i Iван, ня цямячы, навошта ўсё гэта трэба, пабег выконваць загад.

Пабоўтаўшы анучку ў халоднай вадзе, ён хацеў яе выкруцiць, але пачуў воклiк: - Ня трэба! - i подбежкам вярнуўся да матацыкла.

- Грэецца, халера, аж нагу пячэ, - Лябёдка пляснуў анучу на распалены рухавiк, i галава ягоная схавалася ў аблачыне смуродлiвай пары.

- Фу, бляха! - Былы кiнамэханiк паморшчыўся, паляпаў па сьцёгнах, шукаючы папярос, а згадаўшы, што курыва няма, мацюкнуўся i сеў на край узбочыны.

Мясьцiны навокал былi глухiя - анi людзей, анi паселiшчаў - адно кусты, кусты, ды сям-там пракiдвалiся пералескi зь цёмнымi елкамi ды беластвольнымi бярозамi. Гулкае бязьлюдзьдзе i асьлiзлае неба над галавой нарадзiлi ў душы няўцямную трывогу, таму Iван, якi таксама ўладкаваўся на ўзбочыне, падсеў блiжэй да сябра.

- Пажаваць чаго, цi што? А, Ваня?

Iван кiўнуў, пагаджаючыся з такiмi словамi, памружыўся на сiнi далягляд i толькi пасьля таго, зразумеўшы намёк, выцягнуў з-за пазухi пакет з лусьцiкамi.

Потым яны елi хлеб з маслам, Лябёдка пры гэтым чытаў раённую газэту, у якую былi загорнутыя лусьцiкi, а прачытаўшы ўголас пра вiзыт Эрыха Хонэкера ў Маскву, абклаў таго мацюкамi i пусьцiў газэту па ветры.