Adam Mickiewicz - Dziady, część IV

Pokaż… wszak dobrze wiesz do śmierci drogę?

Dobrze, gotówem 10 10 gotówem – jestem gotów. [przypis edytorski] na wszelkie usługi,
Lecz od twojego wieku aż do grobu
Gościniec jest arcydługi.

Ach, tak prędko przebiegłem gościniec tak długi!

Dlatego jesteś znużony i chory.
Posil się; wraz przyniosę jadło i napoje.

A potem pójdziem?

Zróbmy na drogę przybory.
Czy dobrze?

Dobrze.

Chodźcie, dzieci moje!
Oto mamy w domu gościa;
Nim ja powrócę, bawcie jegomościa.

Czemu waspan tak jesteś dziwacznie ubrany?
Jak strach albo rozbójnik, co to mówią w bajce,
Z różnych kawałków sukmany,
Na skroniach trawa i liście,
Wytarte płótno, przy pięknej kitajce 11 11 kitajka – rodzaj materii jedwabnej (pierwotnie chińskiej, skąd nazwa od Kitaj – Chiny), tafta. [przypis redakcyjny] ?

Jaka to na sznurku blacha?
Różne paciorki, wstążek okrajce?
Cha cha cha cha!
Dalibóg, waspan wyglądasz na stracha!
Cha cha cha cha!

O dziatki, wy się ze mnie śmiać nie powinniście!
Słuchajcie, znałem pewną kobietę za młodu,
Tak jak ja nieszczęśliwą, z takiego powodu!
Miała takąż sukienkę i na głowie liście.
Gdy weszła do wsi, cała wieś nawałem,
Urągając się z jej biedy,
Pędzi, śmieje się, wykrzyka,
Podrzyźnia, palcem wytyka:
Ja się raz tylko, raz tylko zaśmiałem!
Kto wie, jeśli nie za to?… słuszne sądy boże!
Lecz któż mógł przewidzieć wtedy,
Że ja podobną sukienkę włożę?
Ja byłem taki szczęśliwy!

Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy,
I noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy.

Księże, a lubisz ty smutne piosenki?

Nasłuchałem się ich w życiu dosyć, Bogu dzięki!
Lecz nie traćmy nadziei, po smutkach wesele 12 12 po smutkach wesele – w myśl starożytnego przysłowia: post nubila Phoebus – po chmurach słońce. [przypis redakcyjny] .

A odjechać od niej nudno 13 13 nudno – w znaczeniu prowinc: przykro, smutno. [przypis redakcyjny] ,
A przyjechać do niej trudno! 14 14 Z pieśni gminnej. [przypis autorski]
Prosta piosenka, ale dobrą myśl zawiera!

No! potem o tym, teraz zajrzyjmy do misy.

Prosta pieśń! o! w romansach znajdziesz lepszych wiele!

Księże, a znasz ty żywot Heloisy 15 15 żywot Heloizy – chodzi o poczytny wówczas romans J. J. Rousseau Nowa Heloiza . [przypis redakcyjny] ?
Znasz ogień i łzy Wertera 16 16 ogień i łzy Wertera – powieść J. W. Goethego Cierpienia młodego Wertera przedstawiała nieszczęśliwą miłość bohatera, zakończoną samobójstwem. [przypis redakcyjny] ?

Tylem wytrwał, tyle wycierpiałem,
Chyba śmiercią bole się ukoją;
Jeślim płochym obraził zapałem;
Tę obrazę krwią okupię moją 17 17 Z Getego. [przypis autorski] 18 18 Wzmianka nieścisła; jest to swobodny przekład wiersza nie Goethego, lecz K. E. Heitzensteina, a tylko na temat poddany przez utwór Goethego: Lotte bei Werthers Grabe ( Lotta u grobu Wertera ). Pieśń ta była bardzo rozpowszechniona w Niemczech. [przypis redakcyjny] .

Co to ma znaczyć?… szalony! czy można?
Odbierzcie mu żelazo, rozdejmijcie 19 19 rozdejmijcie – rozewrzyjcie, roztwórzcie. [przypis redakcyjny] pięście.
Jesteś ty chrześcijanin? taka myśl bezbożna!
Znasz ty Ewangeliją?

A znasz ty nieszczęście?

Ale dobrze! nie trzeba chwytać się przed porą,

Skazówka na dziewiątej i trzy świece 20 20 trzy świece – według wyobrażeń ludowych trzy światła miały własność przyciągania zjaw duchowych. – Te trzy światła będą gasnąć po kolei same przez się co godzina (w. 709, 1126, wskazówka po w. 1281), zamykając trzy stopnie wyznań Gustawa. Tajemnicze ich gaśnięcie ma podkreślać nadprzyrodzony charakter zjawiska Pustelnika. Według wskazówki inscenizacyjnej przed tekstem, palą się dwie świece na stole i lampka przed obrazem, a zatem trzy światła. [przypis redakcyjny] gorą!

Tylem wytrwał, tyle wycierpiałem,
Chyba śmiercią bole się ukoją;
Jeślim płochym obraził zapałem,
Tę obrazę krwią okupię moją.

Za coś dla mnie tyle ulubiona?
Za com z twoim spotkał się wejrzeniem?
Jednąm wybrał z tylu dziewcząt grona,
I ta cudzym przykuta pierścieniem!

Ach, jeśli ty Getego znasz w oryginale,
Gdyby przy tym jej głosek i dźwięk fortepianu!
Ale cóż? ty o boskiej tylko myślisz chwale,
Oddany twego tylko powinnościom stanu.

Wszakże lubisz książki świeckie?…
Ach, te to, książki zbójeckie!

Młodości mojej niebo i tortury!
One zwichnęły osadę mych skrzydeł
I wyłamały do góry,
Że już nie mogłem na dół skręcić lotu.

Kochanek przez sen tylko widzianych mamideł;
Nie cierpiąc rzeczy ziemskich nudnego obrotu,
Gardzący istotami powszedniej natury,
Szukałem, ach! szukałem tej boskiej kochanki,
Której na podsłonecznym nie bywało świecie,
Którą tylko na falach wyobraźnej pianki
Wydęło tchnienie zapału,
A żądza w swoje własne przystroiła kwiecie.
Lecz gdy w czasach tych zimnych nie ma ideału,
Przez teraźniejszość w złote odleciałem wieki,
Bujałem po zmyślonym od poetów niebie,
Goniąc i błądząc, w błędach nieznużony goniec;
Wreszcie, na próżno zbiegłszy kraj daleki,
Spadam i już się rzucam w brudne uciech rzeki:
Nim rzucę się, raz jeszcze spojrzę koło siebie!
I znalazłem ją na koniec!
Znalazłem ją blisko siebie,
Znalazłem ją!… ażebym utracił na wieki!

Podzielam twoję boleść, nieszczęśliwy bracie!
Lecz może jest nadzieja? są różne sposoby…
Słuchaj, czy już od dawna doświadczasz choroby?