Хамидулла Абдуллаев - ЭЗОП

–

Шунинг учун мени сотиб олинг деяпманда.

–

Нима учун айнан менинг сотиб олишимни истаяпсан?

–

Сиз бироз инсофли одамга ўхшайсиз.

–

Бошқалари инсофсизми?

–

Нафақат инсофсиз, ўта бешафқат ва золим бўлишади – деди у кўйлагини кўтариб – манабу қалтак изларини кўриб ўзингиз хулоса қиларсиз.

–

Бай-бай, соғ жойинг қолмабди-ку.

–

Биз қулларнинг нафақат бадани, тахқир ва хақоратлардан дилларимиз пора-пора бўлиб тилинган.

–

Эх бечора қул, ўзинг ҳам бу кўргиликларга сабабчи бўлгандирсан.

–

Албатта ўзим ҳам айбдорман.

–

Нима айбинг бор?

–

Фақат тўғри сўзлайман холос.

–

Нега ёлғон ишлатмайсан?

–

Борди-ю ёлғон ишлатсам у ошкор бўлиб қолса қаттиқ жазолашади, ўлдириб юборишлари ҳам мумкин.

–

Яна бошқа масалларни ҳам биласанми?

–

Беҳисоб масаллар биламан.

–

Қани яна эшитайликчи

ЧОЛ В А АЖАЛ

Бир куни чол ўтин қилгач, уни орқалаб уйига жўнади; йўл узоқ эди, жуда чарчади, ўтинни ерга отиб ташлаб, ўзига ўлим тилай бошлади. Шунда ажал пайдо бўлиб, нега чақирдинг, деб сўради. «Мана бу ўтинни елкамга қуйиб юборсанг, деб чақирдим», – деди чол.

Масал одам ҳар қанча бахтсиз бўлса ҳам, хаётни яхши кўражагига ишорадир.

ҚОБОН ВА ТУЛКИХОН

Қобон дарахтнинг остида туриб тишини қайрашга киришди. Тулкихон унинг нега шундай қилаётганини сўради: овчилар ҳам кўринмайди, бошқа бирор фалокатдан ҳам дарак йўк, лекин сен тишларингни қайраётирсан? Қобон жавоб берди: «Ҳаракатим бехуда эмас: фалокат бостириб келганда, тишларимни ўткирлашга вақт сарфлаб ўтирмайман, тайёр турган бўламан».

Масал хавфхатарларга аввалдан тайёрланиш зарурлигини уқтиради.

–

Анчагина ибратли масаллар айтдинг, сени сотиб оламан.

–

Сухбатларинг анчагина жиддий тус олгани учун сизларни қўйиб бердим – деди Қулфуруш.

–

Бу қулингиў бадбашара бўлса ҳам менга ёқиб қолди, уни сотиб оламан.

–

Бу ишингиздан пушаймон бўлмайсиз жаноб – деди у пулнинг хидини сезиб – менга қолса пул ҳам олмай сизга сийлов қилиб юборар эдим, лекин янги қулларни харид қилишга дастмоям етмайроқ турибди.

–

Биламан

биродар, қулларингиз сотилмай қолиши сизлар учун ортиқча чиқим бўлади.

–

Эй, нимасини айтасиз, уларнинг қорни бор, таг жой учун пул тўлаш керак.

–

Майли сотиб олганим бўлсин, унинг исми нима?

–

Эзоп, у қул бўлмаганда машхур одам бўлган бўлар эди, харбир сўзи ибратли, вужуди ақл.

–

Эзоп, у бугундан бошлаб менинг қулим бўлади.

***

Ҳар қандай даврда эзгуликка бўлган ташналик йўқолган эмас, энг зулмкор одамлар ҳам вақти келиб унга муҳтож бўладилар.

–

Сандра буёққа кел – деди Милейка оқсоч аёлни чақириб.

–

Лаббай хоним, нима хизмат буюрасиз.

–

Елкамни бир уқалаб қўй.

–

Хўп бўлади, Дродони келишига пардоз қилиб қўймайманми?

–

Мунча Дродо деяверасан, уни севиб қолганинг йўқми.

–

Вой ўлмасам, бундай қалтис хазилни қилманг бекам – деди оқсоч кўкрагига туфлаб – Хўжайин қаёқда-ю мен оқсоч қаёқда.

–

Йўқса хадеб менинг эрим ҳақида гапираверма.

–

Хўжайинни юрагини жиғиллатиб юринг дейманда.

–

У шундоқ ҳам ошиқу беқарор, чизган чизиғимдан чиқмайди.

–

Барибир хушёр бўлишингиз лозим, пулдор одамларга аёллар ўч бўлишади, эрингиз бадавлат одам.

–

У барибир мендан ортиғини тополмайди билдингми?

–

Албатта.

–

Йўқса нега инжикилайберасан?

–

Бахтли бўлинглар дейманда.

–

Йўқ, сен менинг чиройимга шубха билан қарайсан.

–

Мутлақо ундай эмас, сизнинг қамон қошларингиз, жингалак сочлару хуммор кўзларингиз хеч кимда йўқ.

–

Гапларинг рост бўлса мени шундай безатгинки кўрган одам ўзини йўқотиб қўйсин.

–

Меҳмонлар келишадими?

–

Йўқ, бир киши келади холос.

–

Ким экан у бекам.

–

Зобит йигит Аргос хузуримга меҳмон бўлиб келади.

–

Вой ўлмасам, эрингиз клиб қолса нима бўлади?

–

Хеч нарса бўлмайди, айни ўйнаб-куладиган даврим, агар хохламаса уни ташлаб кетаман.