Луций Сенека - Ad Lucilium Epistulae Morales

[10]Tria deinde ex praecepto veteri praestanda sunt ut vitentur: odium, invidia, contemptus. Quomodo hoc fiat, sapientia sola monstrabit Difficile enim temperamentum est, verendumque, ne in contemptum nos invidiae [v1.n.90.1] invidiae Muretus; invidia et MSS. timor transferat ne dum calcare nolumus, videamur posse calcari. Multis timendi attulit causas timeri posse. Undique nos reducamus; non minus contemni quam suspici nocet.

[11]Ad philosophiam ergo confugiendum est; hae litterae, non dico apud bonos, sed apud mediocriter malos, infularum loco sunt. Nam forensis eloquentia et quaecumque alia populum movet, adversarios habet; haec quieta et sui negotii contemni non potest, cui ab omnibus artibus etiam apud pessimos honor est. Numquam in tantum convalescet nequitia^ numquam sic contra virtutes coniurabitur, ut non philosophiae nomen venerabile et sacrum maneat.

Ceterum philosophia ipsa tranquille modesteque tractanda est. "

[12]Quid ergo?" inquis, "Videtur tibi M. Cato modeste philosophari, qui bellum civile sententia reprimit ? Qui furentium principum armis medius intervenit ? Qui aliis Pompeium offendentibus aliis Caesarem simul lacessit duos?"

[13]Potest aliquis disputare an illo tempore capessenda fuerit sapienti res publica. " Quid tibi vis, Marce Cato ? Iam non agitur de libertate; olim pessumdata est. Quaeritur, utrum Caesar an Pompeius possideat rem publicam; quid tibi cum ista contentione ? Nullae partes tuae sunt; dominus eligitur. Quid tua, uter [v1.n.92.1] tua, uter Lipsius; tu alter MSS. vincat ? Potest melior vincere, non potest non peior esse, qui vicerit." Ultimas partes attigi Catonis. Sed ne priores quidem anni fuerunt qui sapientem in illam rapinam rei publicae admitterent; quid aliud quam vociferatus est Cato et misit irritas voces, cum modo per populi levatus manus et obrutus sputis exportandus [v1.n.92.2] exportandus Pincianus; et portandus MSS. extra forum traheretur, modo e senatu in carcerem duceretur ?

[14]Sed postea videbimus, an sapienti opera rei publicae danda sit [v1.n.92.3] an sapienti opera rei publicae danda sit Madvig; an sapienti ora opera perdenda sint pL; num (an b) sapientiora opera perdenda (perpendenda b) sit (sunt b) Pb. ; interim ad hos te Stoicos voco, qui a re publica exclusi secesserunt ad colendam vitam et humano generi iura condenda sine ulla potentioris offensa. Non conturbabit sapiens publicos mores nec populum in se vitae novitate convertet.

[15]"Quid ergo? Utique erit tutus, qui hoc propositum sequetur?" Promittere tibi hoc non magis possum quam in homine temperanti bonam valitudinem, et tamen facit temperantia bonam valitudinem. Perit aliqua navis in portu; sed quid tu accidere in medio mari credis ? Quanto huic periculum paratius foret multa agenti molientique, cui ne otium quidem tutum est ? Pereunt aliquando innocentes; quis negat ? Nocentes tamen saepius. Ars ei constat, qui per ornamenta percussus est.

[16]Denique consilium rerum omnium sapiens, non exitum spectat. Initia in potestate nostra sunt; de eventu fortuna iudicat, cui de me sententiam non do. " At aliquid vexationis adferet, aliquid adversi." Non damnat [v1.n.94.1] damnat Gronovius; damnatur MSS.; dominatur Schweighäuser. Haase, followed by Hense, indicates a lacuna after occidit. latro, cum occidit.

[17]Nunc ad cotidianam stipem manum porrigis. Aurea te stipe implebo, et quia facta est auri mentio, accipe quemadmodum usus fructusque eius tibi esse gratior possit. " Is maxime divitiis fruitur, qui minime divitiis indiget." "Ede," inquis, "auctorem." Ut scias quam benigni simus, propositum est aliena laudare; Epicuri est aut Metrodori aut alicuius ex illa officina.

[18]Et quid interest quis dixerit ? Omnibus dixit. Qui eget divitiis, timet pro illis. Nemo autem sollicito bono fruitur; adicere illis aliquid studet. Dum de incremento cogitat, oblitus est usus. Rationes accipit, forum conterit, kalendarium versat; fit ex domino procurator. VALE.

Seneca Lucilio suo salutem

[1]Mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: " Si vales bene est, ego valeo." Recte nos dicimus: " Si philosopharis, bene est." Valere autem hoc demum est. Sine hoc aeger est animus. Corpus quoque, etiam si magnas habet vires, non aliter quam furiosi aut phrenetici validum est.

[2]Ergo hanc praecipue valitudinem cura, deinde et illam secundam, quae non magno tibi constabit, si volueris bene valere. Stulta est enim, mi Lucili, et minime conveniens litterato viro occupatio exercendi lacertos et dilatandi cervicem ac latera firmandi; cum tibi feliciter sagina cesserit et tori creverint, nec vires umquam opimi bovis nec pondus aequabis. Adice nunc, quod maiore corporis sarcina animus eliditur et minus agilis est. Itaque quantum potes, circumscribe corpus tuum et animo locum laxa.

[3]Multa secuntur incommoda huic deditos curae; primum exercitationes, quarum labor spiritum exhaurit et inhabilem intentioni ac studiis acrioribus reddit. Deinde copia ciborum subtilitas inpeditur. Accedunt pessimae notae mancipia in magisterium recepta, homines inter oleum et vinum occupati, quibus ad votum dies actus est, si bene desudaverunt, si in locum eius, quod effluxit, multum potionis altius ieiunio [v1.n.96.1] ieiunio Madvig; in ieiuno pPb; in ieiunio L 1. iturae regesserunt. Bibere et sudare vita cardiaci est.

[4]Sunt exercitationes et faciles et breves, quae corpus et sine mora lassent et tempori pareant, cuius praecipua ratio habenda est: cursus et cum aliquo pondere manus motae et saltus vel ille, qui corpus in altum levat, vel ille, qui in longum mittit, vel ille, ut ita dicam, saliaris [v1.n.98.1] saliaris Madvig; salutaris' pLb; saltaris P. aut, ut contumeliosius dicam, fullonius; quoius [v1.n.98.2] quoius Buecheler; quos (quod) libet MSS. libet ex his elige usum rudem, facilem.

[5]Quicquid facies, cito redi a corpore ad animum. Illum noctibus ac diebus exerce; labore modico alitur ille. Hanc exercitationem non frigus, non aestus inpediet, ne senectus quidem. Id bonum cura, quod vetustate fit melius.

[6]Neque ego te iubeo semper inminere libro aut pugillaribus; dandum est aliquod intervallum animo, ita tamen ut non resolvatur, sed remittatur. Gestatio et corpus concutit et studio non officit; possis legere, possis dictare, possis loqui, possis audire, quorum nihil ne ambulatio quidem vetat fieri.

[7]Nec tu intentionem vocis contempseris, quam veto te per gradus et certos modos extollere, deinde deprimere. Quid si velis deinde quemadmodum ambules discere ? Admitte istos, quos nova artificia docuit fames; erit qui gradus tuos temperet et buccas edentis observet et in tantum procedat, in quantum audaciam eius patientia et credulitate [v1.n.98.3] patientia et credulitate Lipsius; patientiae credulitate (crudelitate) MSS. produxeris. Quid ergo ? A clamore protinus et a summa contentione vox tua incipiet ? Usque eo naturale est paulatim incitari, ut litigantes quoque a sermone incipiunt, [v1.n.98.4] incipiunt Capps; incipiant MSS. ad vociferationem transeunt. [v1.n.98.5] transeunt L 1; transeant other MSS., Hense. Nemo statim

[8]Quiritium fidem inplorat. Ergo utcumque tibi impetus animi suaserit, modo vehementius fac [v1.n.100.1] fac vicinis MSS.; Hense condemns vicinis. convicium, modo lentius, prout vox quoque te hortabitur, in id latus. Modesta, cum recipies illam revocarisque, descendat, non decidat; media oris via abeat [v1.n.100.2] media oris via abeat Madvig and Buecheler; mediatoris sui habeat L 1 P. nec indocto et rustico more desaeviat. Non enim id agimus, ut exerceatur vox, sed ut exerceat.

[9]Detraxi tibi non pusillum negotii; una mercedula et unum Graecum ad haec beneficia accedet. Ecce insigne praeceptum: " Stulta vita ingrata est et trepida; tota in futurum fertur." "Quis hoc," inquis, " dicit ?" Idem qui supra. Quam tu nunc vitam dici existimas stultam ? Babae et Isionis ? Non ita est; nostra dicitur, quos caeca cupiditas in nocitura, certe numquam satiatura praecipitat, quibus si quid satis esse posset, fuisset, qui non cogitamus, quam iucundum sit nihil poscere, quam magnificum sit plenum esse nec ex fortuna pendere.