Andrzej Sapkowski - Trylogia o Reynevanie – I Narrenturm

Odgarnął słomę, przetarł dłonią klepisko, nabazgrał na nim jakieś wykresy i cyfry, dodawał, mnożył, dzielił, mamrocząc coś o ascendentach, descendentach, kątach, epicyklach, deferentach i kwinkunksach. Wreszcie podniósł głowę i zabawnie poruszył wolem.

– Wspomniałeś, że użyto zaklęć. Jakich? Reynevan jął przytaczać, przypominając sobie z trudem. Długo to nie potrwało.

– Wiem – przerwał, niedbale machnąwszy ręką, Circulos. – Arbatel, choć poplątany po prostacku. Dziw, że to w ogóle podziałało… I że nikt nie zginął tragiczną śmiercią… Nieważne. Wizje były? Wielogłowy lew? Jeździec na koniu bladym? Kruk? Wąż ognisty? Nie? Ciekawe. I powiadasz, że ów Samson, gdy się zbudził… Nie był sobą, tak?

– Tak twierdził. I były pewne… podstawy. Właśnie o to mi idzie, tego chciałbym się dowiedzieć. Czy coś takiego jest w ogóle możliwe?

Circulos milczał czas jakiś, trąc piętą o piętę. Potem wysmarkał się.

– Kosmos – rzekł wreszcie, w zamyśleniu wycierając palce w podołek – to doskonale uporządkowana całość i doskonały hierarchiczny porządek. To równowaga pomiędzy generatio a corruptio, rodzeniem się a zamieraniem, tworzeniem a destrukcją. Kosmos jest, jak uczy Augustyn, gradatio entium, drabiną bytów, tych widzialnych i tych niewidzialnych, tych materialnych i tych niematerialnych. Kosmos jest zarazem jak księga. A jak uczy Hugon od Świętego Wiktora – aby zrozumieć księgę, nie wystarczy oglądać piękne formy liter. Tym bardziej, że nasze oczy często są ślepe…

– Pytałem, czy to możliwe.

– Byt to nie tylko substantia, byt to zarazem accidens, coś, co zdarza się niezamierzenie… Czasem magicznie… Magiczne zaś w człowieku dąży do zespolenia z magicznym we wszechświecie… Są ciała i światy astralne… Niewidzialne dla nas. Pisze o tym święty Ambroży w swym Hexaemeronie, Solinus w Liber Memorabilium, Raban Maur w De universo… A Mistrz Eckhart…

– Możliwe – przerwał obcesowo Reynevan – czy nie?

– Możliwe, a jakże – pokiwał głową staruszek. – Trzeba ci wiedzieć, że w tej materii mam się za specjalistę. Praktycznie egzorcyzmami się nie zajmowałem, zgłębiałem zagadnienie z innych powodów. Już dwa razy, mój chłopcze, wykiwałem Inkwizycję, udając opętanego. A żeby dobrze udawać, trzeba się znać. Studiowałem zatem Dialogus de energia et operatione daemonum Michała Psellosa, Exorcisandis obsessis a daemonio papieża Leona III, Picatrix, przetłumaczony z arabskiego…

– …przez Alfonsa Mądrego, króla Leonu i Kastylii. Wiem. A konkretniej, o danym przypadku, można?

– Można – wydął sine wargi Circulos. – Pewnie, że można. W danym przypadku trzeba było pamiętać, że każde, nawet najmniej z pozoru ważne zaklęcie oznacza pakt z demonem.

– A więc demon?

– Lub cacodaemon – wzruszył chudymi ramionami Circulos. – Lub coś, co umownie tą nazwą określamy. Co dokładnie? Powiedzieć nie mogę. Mnogie inywidua kroczą w ciemności, niezliczone są negotia perambulantia in tenebris…

– Klasztorny matoł powędrował tedy w ciemność – upewnił się Reynevan. – A w jego doczesną powłokę wcieliło się negotium perambulans. Wymienili się. Tak?

– Równowaga – potwierdził kiwnięciem głowy Circulos. – Jin i jang. Albo… jeśli bliższa ci Kabała, Keter i Malkut. Jeśli istnieje szczyt, wysokość, to musi istnieć i otchłań.

– A da się to cofnąć? Odwrócić? Sprawić, by doszło do powtórnej wymiany? Żeby on powrócił… Wiecie…

– Wiem. To znaczy: nie wiem.

Siedzieli chwilę w milczeniu i ciszy, zakłócanej tylko przez chrapanie Koppirniga, czkawkę Bonawentury, bełkot debili, szmer głosów dyskutujących „Pod Omegą” i Benedictus Dominus, cicho klepane przez Kamedułę.

– On – rzekł wreszcie Reyenevan. – Samson, znaczy… Nazywa siebie Wędrowcem.

– Trafnie. Milczeli czas jakiś.

– Taki cacodaemon – odezwał się wreszcie Reynevan – niezawodnie dysponuje jakimiś mocami… nadludzkimi. Ma jakieś… zdolności…

– Głowisz się – odgadł Circulos, dając dowód przenikliwości – czy możesz spodziewać się od niego wybawienia? Czy, sam będąc wolnym, nie zapomniał o uwięzionych towarzyszach? Chcesz wiedzieć, czy możesz liczyć na jego pomoc. Prawda?

– Prawda.

Circulos milczał chwilę.

– Ja bym nie liczył – oświadczył wreszcie z okrutną szczerością. – Dlaczego miałyby demony w tym względzie różnić się od ludzi?

Była to ich ostatnia rozmowa. Czy udało się Circulosowi uaktywnić przemycony w dupie amulet i zawezwać demona Mersilde, pozostawało i na wieki miało pozostać zagadką. Z teleportacji nic jednak nie wyszło ponad wszelką wątpliwość. Circulos nie przeniósł się w przestrzeni. Nadal był w wieży. Leżał na barłogu na wznak, wyprężony, z obiema rękami przyciśniętymi do piersi, z palcami kurczowo wczepionymi w odzież.

– Najświętsza Panienko… – stęknął Institor. – Zakryjcie mu twarz…

Szarlej strzępem szmaty zasłonił upiorną maskę, zdeformowaną w paroksyźmie zgrozy i bólu. Wykrzywione, pokryte zeschłą pianą usta. Wyszczerzone zęby i mętne, szklisto wybałuszone oczy.

– Zawołajcie brata Trankwilusa.

– Chryste… – jęknął Koppirnig. – Patrzcie… Opodal barłogu nieboszczyka leżał do góry brzuchem szczur Marcin. Skręcony w męce, z żółtymi zębami na wierzchu.

– Diabeł – zawyrokował z miną znawcy Bonawentura – kark mu skręcił. I porwał duszę do piekła.

– Ano, niezawodnie – przytaknął Institor. – Malował na ścianach diabelstwa i doigrał się. Przecie każdy głupi widzi: heksagramy, pentagramy, zodiaki, kabały, sefiry, inne czarcie i żydowskie symbole. Wywołał diabła stary guślarz. Na własną zgubę.

– Tfu, tfu, siła nieczysta… Trza by te wszystkie malunki zmazać. Wodą święconą polać. Nabożeństwo odprawić, zanim i do nas się Zły przyczepi. Wołajcie mnichów… Z czego się śmiejecie, Szarleju, można wiedzieć?

– Zgadnijcie.

– I w samej rzeczy – ziewnął Urban Horn. – Śmiechu warte jest to, co wygadujecie. I wasze poruszenie. Czym tu się ekscytować? Stary Circulos umarł, odwalił kitę, strzelił kopytami, rozstał się z tym światem, powędrował na asfodelowe łąki. Niech mu tedy ziemia lekką będzie i lux perpetua niech mu świeci. I finis na tym, obwieszczam koniec żałoby. A diabeł? Do diabła z diabłem.

– Oj, panie Mummolinie – pokręcił głową Tomasz Alfa. – Nie żartujcie z diabła. Bo widome są tu jego sprawki. Kto wie, może krąży on tu wciąż, skryty w mroku. Nad tym miejscem śmierci unoszą się piekielne wyziewy. Nie czujecie? Cóż to jest, po waszemu, jeśli nie siarka? Hę? Cóż tak wonieje?

– Wasze gacie.

– Jeśli nie diabeł – zaperzył się Bonawentura – to co go, po waszemu, zabiło?

– Serce – odezwał się Reynevan, prawda, że niezbyt pewnie. – Uczyłem się o takich przypadkach. Serce mu pękło. Nastąpiła plethora. Niesiony pneumą nadmiar żółci wywołał tumor, wystąpiło zatkanie, czyli infarkt. Nastąpił spasmus i rozerwała się arteria pulmonalis.

– Słyszycie – rzekł Szarlej. – Oto wypowiedziała się nauka. Sine ira et studio. Causa finita, wszystko jasne.

– Czyżby? – odezwał się nagle Koppirnig. – A szczur? Co zabiło szczura?

– Zeżarty śledź.

Na górze trzasnęły drzwi, zaskrzypiały schody, zadudniła na stopniach toczona beczułka.