Пьер Буль - Загадкавы святы

- Глядзi ты! Сапраўды. Я абнюхаў яго ўсяго, як i вы, хоць ён i не палiчыў мяне годным свайго пацалунку. Богу не заўгодна было паслаць да нас пекную святую. Я, праўда, не прывык мець справу са святымi, але я нiколi не чуў, што яны неяк спецыфiчна пахнуць.

- А вось тут вы i памыляецеся, хоць вы i выдатны лекар, - сур'ёзна сказаў стары. - У былыя часы некаторых святых ахiнаў водар, якi напаўняў паветра навокал. Гэта даведзена.

Жан Маяр моўчкi глянуў на свайго набожнага сябра, потым, не вельмi перакананы, пакiваў галавой. Калi праз гадзiну ён пайшоў ад абата, месiр Тама Д'Арфёй усё яшчэ быў усхваляваны, а ўзрушанасць, якая панавала вакол кляштара, доўга не давала яму заснуць.

Чужынец да позняй ночы блукаў па малым лепразорыi. Спачатку ён хадзiў па вулiцах паселiшча без нiякага парадку, цалаваў усiх, каго сустракаў, пры гэтым яго нiбы магнiтам цягнула да вялiкiх груп пракажоных. Потым, калi першая ўзрушанасць, якую выклiкала яго з'яўленне, трохi сцiшылася i вулiцы апусцелi, ён быццам бы задумаўся, i ў яго незвычайных паводзiнах з'явiлася нешта накшталт метаду.

Ён папрасiў брата Роза, якi неадступна хадзiў следам за iм, быць яму праваднiком i пачаў заходзiць у кожнае жытло. Там ён знайшоў пракажоных, якiя не выйшлi - хто з прычыны кепскага стану, хто проста праз абыякавасць. У кожнай хацiне ён выказваў сваю мiласэрнасць у простым i строгiм рытуале: зайшоўшы, ён абдымаў i цалаваў усiх па чарзе. Можна было падумаць, што ён баяўся, каб хто не схаваўся. Нiкому не ўдалося пазбегнуць яго ласкi. Упартых ён праследаваў, заганяў у куток, i там - зноў абдымаў, i яго дзiўны голас, у якiм, здаецца, чуўся горкi папрок, ушчуваў няшчаснага за ягоны сорам.

- Хiба ўсе людзi не браты? - паўтараў ён. - Я прыйшоў да цябе з любоўю, а ты мяне цураешся!

Тады сэрца самага здзiчэлага пракажонага мякчэла, i ён са слязьмi прымаў яго пацалунак. Зрабiўшы гэта i агледзеўшы ўсе закуткi, каб упэўнiцца, што не прапусцiў нiкога - нi хворага ў пасцелi, нi дзiцяцi ў калысцы, - чужынец выходзiў i нецярплiва iшоў да наступнага дома.

Ён скончыў свой абход i зноў апынуўся на галоўнай вулiцы пасёлка позна ўночы. Некалькi пракажоных, якiя не спалi, убачылi яго ў гэты момант у святле лiхтара, якi трымаў брат Роз. Яны заўважылi, што яго твар быў бледны i мокры ад поту, i ад думкi, што ён ахвяруе сваiм здароўем дзеля iх, iм зрабiлася прыемна. Брат Роз тым часам малiў яго крыху адпачыць, перш чым iсцi ў вялiкi лепразорый, што ён збiраўся зрабiць. Манах хацеў забраць яго ў сваю халупу, раз ужо ён не скарыстаўся з гасцiннасцi абата, але незнаёмы адмовiўся махам галавы. Яны перакiнулiся некалькiмi словамi, якiх нiхто не пачуў, i схавалiся ў цемры. Святы знiк, i ў тую ноч на вулiчках пасёлка больш не бачылi яго ценю. Усе былi перакананыя, што ён урэшце заначаваў у манаха. Паступова размовы сцiхлi, i цiша зноў запанавала на Гары Хворых.

6

Тама д'Арфёй падняўся незадоўга да першай ранiшняй малiтвы (яшчэ не было шасцi) i пайшоў у каплiцу, каб падзякаваць небу. Ён прабыў там зусiм нядоўга, бо яму было вельмi цiкава даведацца, як там новы госць лепразорыя. Выходзячы, ён напаткаў Жана Маяра. Той акурат скончыў ранiшнi абход у лякарнi. Лякарня, або, як казалi, Божы дом, уяўляла сабой доўгi барак, дзе размяшчалi хворых, стан якiх вымагаў сталага лячэння. Манахаў, якiя хадзiлi б ля хворых, не было, а брат Роз часцей за ўсё быў заняты iншымi справамi, i таму лекар патрабаваў ад пракажоных, якiя яшчэ былi чагосьцi вартыя, па чарзе глядзець хворых, што яны рабiлi, не хаваючы агiды.

Жан Маяр размаўляў з братам Розам. У адказ на пытанне: "Дзе ён?", якое абат задаў яшчэ здалёк, ён пацiснуў плячыма i буркнуў:

- Пайшоў да вялiкага лепразорыя. Пайшоў яшчэ давiдна, пераначаваўшы ў Божым доме.

- У Божым доме! Але ж наша ўбогая лякарня заваленая хворымi, нават пракажоным не хапае ложкаў.

- Ён так пажадаў, - сказаў брат Роз, - ён спаў з двума самымi страшнымi хворымi.

- Ён спаў з пракажонымi?!

- Ён так пажадаў, - паўтарыў манах. - Ён паспаў усяго некалькi гадзiн, а перад тым дапамагаў даглядаць хворых.

- Мэтр Жан, - сурова сказаў абат, - хiба гэта не захапляе вас?

- Не спрачаюся, гэта смелы ўчынак, i я не адмовiўся б, каб бог паслаў нам добраахвотнага санiтара, да таго ж святога. Я не пярэчыў бы гэтаму, калi б святы дух не выяўляўся ў iм праз шкодную гарачку. Ён ашалеў. Калi так пойдзе далей, яго здароўе не вытрымае. Да таго ж няма хваробы больш шкоднай за шаленства, нават калi яно святое, i сёння з ранiцы ўсе мае лайдакi заразiлiся iм. Гэтыя эмоцыi нiчога iм не дадуць. Вам трэба ўжыць свой аўтарытэт, каб прымусiць яго крыху сцiшыцца i праяўляць сваю святасць больш памяркоўна. Гэта вам кажа медык. Баюся, каб уся гэтая ўзрушанасць не перарасла ў вар'яцтва.