Walter Williams: Praxis

Shaa był ostatnim ze swej rasy. Leżał na kanapie w Wielkim Azylu, olbrzymim, przykrytym kopułą budynku wydrążonym w wielkim granitowym płaskowyżu Górnego Miasta. Stąd rasa Shaa wyruszyła kiedyś na podbój imperium; stąd zarządzała losami miliardów. A teraz Shaa wrócili tu, by umrzeć.

Ten Shaa nazywał się Antycypacja Zwycięstwa. Urodził się u zarania Praxis, gdy Shaa dopiero planowali swe podboje, ale jeszcze ich nie rozpoczęli, więc w ciągu swego długiego życia był świadkiem późniejszych triumfów i chwały. Inne rasy kolejno dostawały się w ich jarzmo i Shaa oraz ich parowie narzucali im jednolite zasady.

Antycypacja Zwycięstwa już od wieków nie opuszczał Wielkiego Azylu. Cały czas otaczali go lokaje i oficjele, członkowie podległych ras, którzy przynosili raporty i prośby, i przekazywali jego rozkazy w najdalsze rejony dominiów. Służba myła i ubierała Shaa, utrzymywała wielką sieć komputerową, do której były podłączone jego nerwy, i przynosiła wykwintne jedzenie, by zadowolić jego słabnący apetyt. Shaa ani przez chwilę nie pozostawał sam, ale cały czas dręczyła go gorzka samotność.

Nikt go już nie rozumiał. Z nikim nie mógł już dzielić wspomnień z czasów chwały.

Wspomnienia tamtych dni nadal były żywe. Shaa wyraźnie pamiętał gorączkowe pragnienie parów, by wszystkich — nawet sam wszechświat — nagiąć do doskonałej prawdy Praxis. Pamiętał wspaniałe początkowe zwycięstwa, pamiętał, jak prymitywnych Naksydów zmieniono w gatunek podległy Shaa i jak podbito Terran, Tormineli, Lai-ownów i wiele innych ras.

Jednak każdy podbój zmniejszał oczekiwania i studził zapał spalający Shaa. Każdą rasę należało najpierw kształcić do wyznaczonych jej zadań, starannie pielęgnować — tak jak z sadzonek hoduje się drzewa, których gałęzie trzeba podwiązywać, naginać i formować — by osiągnęły doskonałość i jedność z Praxis. Rasy podległe należało — jak drzewa — przycinać i formować. Używano do tego kul i batogów; obdzierano ze skóry; stosowano anihilujący ogień bomb antymaterii, powolne pustoszenie radiacją i jeszcze wolniej działający, bezlitosny głód. Wykonano olbrzymią pracę, brzemię odpowiedzialności było niezwykłe, wynik jednak wciąż niepewny.

Gdyby tylko Shaa mieli więcej czasu! Wystarczyłoby jeszcze kilka tysiącleci na pielęgnację ogrodu doskonałości. Wówczas Antycypacja Zwycięstwa mógłby umrzeć w przeświadczeniu, że chlubne zadanie zostanie wypełnione.

Lecz Shaa zabrakło czasu. Najpierw ustąpili najstarsi, pamięć ich zawiodła; nie stara pamięć — ta pozostała klarowna — ale pamięć nowsza, która nie mogąc zastąpić tej starej, nie znalazła miejsca w ich umysłach.

Shaa nie potrafili przechować wspomnień o tym, jak rozkwitały ich własne marzenia. Stracili nie przeszłość, lecz teraźniejszość.

Uciekali się do sztucznego wspomagania: potężne pamięci komputerowe podłączone do ich układu nerwowego przechowywały najdrobniejsze szczegóły ich życia. Z czasem jednak dostęp do tych pamięci stawał się coraz bardziej męczący i w końcu mozolny trud przestał się opłacać.

Wielka konstelacja Shaa zaczynała więc gwiazda po gwieździe gasnąć. Potrafili zadawać śmierć bez trwogi — sami też nie bali się śmierci. Strapieni, że stali się zawadą w realizacji swych własnych snów, wybierali śmierć i robili to z całym rytuałem.

Antycypacja Zwycięstwa był ostatni. Leżał na kanapie wśród wielkich maszyn, które pomagały mu przeszukiwać pamięć. Wiedział, że wkrótce musi obarczyć odpowiedzialnością kogoś innego.

Jak mógł najlepiej, prowadził młodsze rasy jedynie słuszną drogą. W swoim czasie zarówno nagradzał ogromnymi bogactwami, jak i wymierzał straszliwe kary. Stworzył system, dzięki któremu Praxis mogło być kontynuowane po jego śmierci, a imperium pozostanie stabilne.

Miał nadzieję, że po jego śmierci nic się nie zmieni. Zupełnie nic. Nigdy.

Oczywiście, zabiję się natychmiast po śmierci Wielkiego Pana. Kapitan Martinez, z trudem dotrzymując kroku długonogiemu Dowódcy Floty Enderby’emu, na te słowa aż się potknął.

— Milordzie? — Kapitan odzyskał równowagę i podjął marsz z lewej strony dowódcy. Ich obcasy znów zgodnie stukały na wygładzonej, błyszczącej powierzchni z materiału asteroidalnego, wyściełającego pomieszczenia Centrum Dowodzenia.

— Zgłosiłem się na ochotnika — oznajmił Enderby swym zwykłym, monotonnym tonem. — Moja rodzina musi mieć przedstawiciela na stosie pogrzebowym, a ja jestem najodpowiedniejszym kandydatem. Jestem u szczytu kariery, dzieci mam dobrze ustawione, a żona się ze mną rozwiodła. — Spojrzał na Martineza spod prostych białych brwi. — Dzięki śmierci moje imię i imię mojej rodziny będzie czczone wiecznie.

Oraz pomoże wszystkim zapomnieć o finansowym skandalu, w jaki jest zamieszana twoja żona, pomyślał Martinez. Szkoda, że to małżonki Enderby’ego — zamiast Dowódcy Floty — nie można wykorzystać w charakterze rodzinnej ofiary.

Szkoda, zwłaszcza dla Martineza.

— Będzie mi pana brakowało, milordzie — stwierdził.

— Rozmawiałem o panu z kapitanem Tarafahem — oznajmił Enderby. — Zgodził się wziąć pana na „Koronę” na stanowisko oficera łączności.

— Dziękuję, milordzie — odparł Martinez. Tonem głosu starał się nie zdradzić głębokiego rozczarowania.

Rodzina Martineza należała do parów — klanów umieszczonych przez Wielkich Panów, Shaa, nad wszelkimi stworzeniami. Choć wobec Shaa wszyscy parowie byli równi, sami parowie mieli na ten temat pogląd mniej idealny. Nie wystarczyło po prostu być parem — trzeba być właściwym rodzajem para.

A Martinez z pewnością należał do tych niewłaściwych. Na odległej planecie Laredo klan Martinezów był wszechmocny, ale wśród parów wysokiej kasty, których pałace zdobiły Górne Miasto Zanshaa, tacy prowincjusze jak oni zupełnie się nie liczyli. Subtelne różnice pozycji nie miały podstawy prawnej, ale ich wpływ czuło się we wszystkich sferach społeczności parów. Pochodzenie Martineza dawało mu miejsce w akademii wojskowej parów, potem stopień oficerski, i na tym koniec.

W ciągu sześciu lat służby osiągnął stopień porucznika. Jego ojcu, Marcusowi Martinezowi, ta sama droga zajęła kilkanaście lat — potem rozgoryczony podał się do dymisji, wrócił na Laredo i zajął się zbijaniem fortuny.

Martinezowi był potrzebny wpływowy patron, dzięki któremu mógłby awansować. Sądził, że takim patronem stanie się Dowódca Floty Enderby, który doceniał jego zdolności i był gotów przymknąć oko na to, że jego podopieczny pochodzi z zapyziałej dziury i mówi z żałosnym akcentem. Martinez mimo wysiłku w żaden sposób nie mógł się pozbyć swej charakterystycznej wymowy.

Co należy robić, gdy twój zwierzchnik zapowiada samobójstwo? — zastanawiał się Martinez. Próbować odwieść go od tej decyzji?

— Tarafah to dobry oficer — zapewnił go Enderby. — Zajmie się tobą.

Tarafah ma zaledwie stopień kapitana porucznika, pomyślał Martinez. Nawet gdyby uznał Martineza za najzdolniejszego oficera — co było mało prawdopodobne — nie miałby wpływu na jego awans. Mógłby tylko rekomendować go swemu szefowi, a ten z kolei miałby swych protegowanych i oczywiście oni byliby dla niego ważniejsi od Martineza.

Tkwię w gównie po pas, stwierdził Martinez w duchu. Chyba że uda mi się przekonać dowódcę, żeby się nie unicestwiał.