Таццяна Мушынская - У прасторы сямі нот

Таццяна МУШЫНСКАЯ

У ПРАСТОРЫ СЯМІ НОТ

Дакументальная аповесць

Спяваюць — усе!

Калі азіраюся назад і згадваю дзяцінства, складваецца ўражанне, што музыка вакол і побач са мной была заўжды. Любіла спяваць мама, Тамара Фёдараўна, хоць заўсёдныя клопаты прафесійныя, настаўніцка-школьныя, і побытава-хатнія, магчыма, не надта таму спрыялі. Мамін голас не вельмі моцны, але чысты і вельмі шчыры. А сама манера выканання адлюстроўвае далікатнасць унутранага свету. Нячаста, але спяваў бацька, Міхась Іосіфавіч, найперш народныя песні — кшталту «Ой, сівы конь бяжыць» або славуты раманс «Ты не пришла, а я так ждал...». Вельмі любіла спяваць бабу­ля Марыя Іванаўна. Цікава, што на Грушаўцы, дзе нарадзілася мама, спявалі часцей, чым у Быхаве, на бацькавай радзіме.

Увогуле калі за святочным сталом збіраліся госці, абавязковай, а магчы­ма, лепшай часткай сустрэчы аказваліся вядомыя народныя або папулярныя эстрадныя творы. Ты таксама падпяваеш, «падцягваеш»... І адчуванне сябе ўнутры згуртаванай грамады блізкіх людзей, якія пяюць і яднаюцца не толькі галасамі, але суладдзем эмоцый, агульнага душэўнага ладу, — яно па вялікім рахунку мацуе дух. Уплывае на тое, як будзеш бачыць і чуць навакольны свет усе наступныя гады. А галоўнае, застаецца ў глыбінях памяці праявай неабдымнай, зіхоткай радасці, памножанай на колькасць выканаўцаў.

Згадваю, музыка ў той час літаральна панавала ў прасторы паўсядзённага жыцця. Прычым, творы розныя і першакласныя. Яны гучалі з радыёпрыёмнікаў, якія ў гарадскіх кватэрах і вясковых хатах не выключаліся цэлы дзень. Яркімі мелодыямі, таленавітымі музычнымі сачыненнямі былі прасякнутыя фільмы і тэлеперадачы. Цяперашняй моладзі цяжка ўявіць, але новыя оперныя і балетныя пастаноўкі часта трансліраваліся з маскоўскага Вялікага або ленінградскага Кіраўскага тэатраў. Яны суправаджаліся каментарыямі музыказнаўцаў, якія перад пачаткам дзеі прайгравалі на раялі вядомыя тэмы, знакамітыя арыі і дуэты. Тлумачылі, распавядалі — увогуле захаплялі нязмушаным падарожжам у свет геніяльных твораў.

На святочных імпрэзах з нагоды юбілеяў класікаў літаратуры, дзеячаў тэатральнага ці музычнага мастацтва мінулага часта гучала класіка. У выкананні найбольш знакамітых аркестраў і салістаў. А з сучаснага — тое, што было пазначана пячаткай густу і безумоўнага, бясспрэчнага таленту. Тых музычных скарбаў пры канцы 1960-х, у 1970—1980-я гады аказвалася столькі, што яны здаваліся бясконцымі. Іх хацелася адкрываць і спасцігаць.

Клавішы белыя і чорныя

У 1964-м бацькі атрымалі новую кватэру на вуліцы Якуба Коласа ў Зялёным Лузе. У наступным годзе я пайшла ў школу, тады ж мама і тата купілі чорна-бліскучае, урачыстае з выгляду піяніна «Беларусь», каб я вучылася музыцы. Купілі ў крэдыт, потым выплачвалі неабходную суму, напэўна, цэлы год. Кватэра здавалася агромністай, як на цяперашні погляд, нават неабходнай мэблі не хапала. А піяніна ў напаўпустой хаце з’явілася.

Два або тры разы на тыдзень я хадзіла на заняткі да Людмілы Міхайлаўны, мілай і ўсмешлівай настаўніцы музыкі. Зразумела, самы пачатак іх, авалодванне тэхнікай, патрабуе цярпення і настойлівасці. У педагога, відавочна, іх хапала, у мяне — не заўсёды.

Але захапляў вынік. У той час я заўзята збірала песеннікі з нотамі, там абавязкова друкаваліся мелодыі, якія можна прайграць на піяніна, калекцыяніравала дуэты і арыі з опер, змешчаныя ў музычных часопісах. Гэта хвалюючы момант, калі кранальна-пяшчотная або ўрачыста-велічная мелодыя, асноўная музычная тэма нараджаецца пад тваімі пальцамі. У сугуччы белых і чорных клавіш, у сугуччы асобных нот і акордаў.

Любіла я музычную літаратуру, з захапленнем чытала біяграфіі кампазітараў, славутых выканаўцаў і ў той жа час не зусім разумела, навошта мне трэба сальфеджыа. Я ж не збіралася быць піяністкай! Музыка існавала сярод іншых захапленняў, была часткай навакольнага свету, але не вызначальнай. Цяпер разумею, што без тых заняткаў, без музычнай школы не ўзнікла б глыбокае адчуванне і разуменне шматлікіх музычных твораў — оперных, балетных, інструментальных, камерных, што спатрэбіліся падчас прафесійных заняткаў музычнай журналістыкай.

Праз шмат гадоў, у 2003-м, калі разам з кампазітарамі мы ладзілі першую сумесную вечарыну ў касцёле Святога Роха, тагачаснай камернай зале філармоніі, я запрасіла і Людмілу Міхайлаўну, сваю настаўніцу. Яна выглядала здзіўленай. Напэўна, не спадзявалася, што тыя, даўнія заняткі будуць мець нейкі працяг...