Автор Неизвестен: Беларускiя народныя казкi

Расказала яму Галя, што надумалася зрабiць злая мачыха.

— Ня плач, дзеўча, — кажа бычок. — Лепш паслухай, што я табе параю. Як зарэжуць мяне, вазьмi маю печань, i там знойдзеш залатое зярнятка. Пасадзi тое зярнятка ў садку каля хаты. Вось i ўсё.

Галя так i зрабiла, як сказаў бычок.

Вырасла зь зярняткi яблынька з залатымi яблыкамi.

Хто нi iдзе цi ня едзе каля садка — усе дзiвяцца з залатой яблынькi.

Ехаў аднойчы з вайны прыгожы малады гусар. Убачыў яблыньку i спынiўся. Працягнуў руку да яе, каб сарваць залаты яблык. А яблынька — дзын, дзын, дзын! — i паднялася ўгору. Апусьцiў гусар руку — яблынька зноў стала на сваё месца.

Убачыла гэта праз акно Галя i кажа да мачыхi:

— Пайду я сарву гэтаму прыгожаму гусару адзiн яблычак.

А мачыха як затупае на яе, як закрычыць:

— Я табе галаву сарву!

Схапiла яна Галю ды засадзiла пад карыта, а ў садок паслала Юлю: няхай, думае, лепш родная дачка сарве гэтаму гусару яблык, можа, ён закахаецца ў яе…

Падышла Юля да яблынькi, а тая — дзын, дзын, дзын! — i паднялася ўгору.

Узлавалася Юля на яблыньку, пачала яе лаяць апошнiмi словамi.

А тут якраз па дварэ хадзiў пеўнiк. Ускочыў ён на плот i кукарэкае:

— Ку-ка-рэ-ку! Дзедава дачка пад карытам схавана, а бабiна хоча яблыкi яе сарваць ды выйсьцi замуж за пана…

Пачуў гэта гусар, зьлез з каня i пайшоў у хату. Знайшоў там пад карытам дзедаву дачку. Як зiрнуў на яе, дык вачэй ня можа адарваць: так яна яму спадабалася.

— Дзеўка-дзявiца, — пакланiўся ёй гусар. — Сарвi мне на памяць залаты яблык з сваёй яблынькi.

Падышла Галя да яблынькi — i ўсе яблыкi ўпалi да яе ног.

Сабрала яна iх у прыпол, прынесла гусару. Гусар падхапiў яе, пасадзiў на каня побач з сабою i павёз да сваiх бацькоў.

Дома яны згулялi вясельле i сталi жыць-пажываць у згодзе ды ў ладзе. Нарадзiўся ў iх сын, ды такi прыгожы, што бацькi не наглядзяцца на яго.

Тым часам злая мачыха не магла спаць ад зайздрасьцi, чаму гусар не яе дачку, а дзедаву замуж узяў. I ўсё думала, як яе iзь сьвету зьвесьцi.

Аднаго разу кажа яна сваёй дачцэ:

— Схадзi ты, дачушка, да сястры ў госьцi. Паклiч яе з сабою купацца ды ўтапi…

Паслухала Юля маткi, пайшла ў госьцi да сястры. Падгаварыла яе купацца. На рэчцы кажа ёй:

— Сядзь ты, сястрыца, на кладцы, я табе плечы памыю.

Села Галя на кладцы, а Юля ськiнула яе ў ваду i пабегла дахаты.

Чакаюць дома Галю — няма. Малы сын плача, нiхто суцешыць ня можа. Узяла яго нянька на рукi, пайшла ўздоўж рэчкi гукаючы:

— Галя, Галюся, твой маладзён плача, есьцi хоча. Куры сьпяць, гусi сьпяць, адзiн ён ня ўсыпаецца, маткi не дачакаецца…

I чуе яна голас з вады:

— Ой, цяжка мне выйсьцi да сына: камень ногi падбiвае, вада вочы залiвае…

Пачуў малы сынок матчын голас i яшчэ мацней заплакаў.

— Ой iду, сынок, ой бягу, — адгукаецца мацi. — Слухаць плач твой, сынок, не магу.

Выйшла мацi з вады, накармiла сына, ён i заснуў. А сама назад пайшла.

Вярнулася нянька дадому, расказала, што было каля рэчкi.

Назаўтра сам бацька ўзяў залаты яблык i сына ды пайшоў да рэчкi. Прыйшоў на бераг i гукае:

— Галя, Галюся, твой маладзён плача, есьцi хоча…

Пачула мацi плач сына i адказвае:

— Ой, iду, сынок, ой бягу: слухаць плач твой, сынок, не магу.

Выйшла яна на бераг, пакармiла сына, — ён i заснуў. Тады муж дастаў зь кiшэнi залаты яблык i даў жонцы. I як толькi ўкусiла яна залаты яблык — адразу апрытомнела.

Зарадаваўся муж, прывёў яе дадому. Сталi яны зноў жыць добра i шчасьлiва.

А злую мачыху i яе дачку больш да сябе i на парог ня пускалi.

Было ў бацькi дванаццаць сыноў, усе рослыя ды ўдалыя хлопцы.

Жылi яны на вялiкай палянцы, мiж цёмнага лесу. Вялi там сваю гаспадарку, палявалi на дзiкiх зьвяроў i птушак.

Стары бацька, сiвы, як голуб, сядзеў сабе ў кажушку зiмой i ўлетку ды толькi камандаваў. I былi ў той сям'i лад ды згода.

Суседзi жылi ад iх далёка i не рабiлi iм шкоды, бо баялiся дружнай сям'i.

Пажанiлiся сыны, пайшлi ў iх свае дзецi. Вялiкая вырасла сям'я. Ды ўсе слухалi старога бацьку, i кажны рабiў сваю работу.

Але вось па некаторым часе памёр бацька, i пачалiся ў сям'i нялады. Жонкi братоў сварацца, адна адну заядаюць, — рады няма. Такая пайшла мiж iмi калатня, пгго й мужыкi нiчога зрабiць ня могуць. Крычаць жонкi, хочуць дзялiцца.

«Ну, што-ж, — думаюць браты, — трэба дзялiцца».

Пачалi дзялiцца. Ды справа гэта не такая й лёгкая, як iм здавалася. Сяк-так з крыкам ды зыкам падзялiлi дабро й жывёлу. А як дайшло да зямлi, дык тут ледзь адзiн аднаго не пазабiвалi: нiяк ня могуць падзялiць сваю палянку, каб нiкому крыўды ня было. Перасварылiся браты з-за зямлi i сталi адзiн аднаму ворагамi.