Автор Неизвестен: Беларускiя народныя казкi

Дзядзькi так i зрабiлi. Жарабя пабегла за кабылаю, на гэтым i спрэчка ў iх скончылася.

Вярнуўся пан з-за мяжы i дачуўся, што разумная дзяўчынка безь яго суды судзiла. Узлаваўся ён, нарабiў крыку:

— Што-ж ты не паслухала мяне? Цяпер ты не мая дачка. Бяры сабе з маёнтку, што пажадаеш, ды iдзi дахаты, каб я цябе больш ня бачыў!

— Добра, — кажа дзяўчынка, — але мне хочацца на адход цябе вiном пачаставаць.

— Частуй, — буркнў пан. — толькi хутчэй.

Напаiла яго дзяўчынка вiном, пан i заснуў бяз памяцi. Загадала яна тады слугам запрэгчы каня, палажыла пана ў карэту i павезла дахаты. Дома з бацькам зьняла яго з карэты ды перанесла ў сенцы на салому.

— Вось табе, — кажа, — пасьцель замест пярын. Ачухвайся тут.

Прачнуўся назаўтра пан, аглядаецца — дзе-ж гэта ён? Убачыў сваю прыёмную дачку, якую прагнаў, i пытаецца:

— Чаму я тут, у бруднай мужыцкай хаце, ляжу?

— Ты сам так захацеў, — сьмяецца дзяўчынка. — Ты сказаў мне: «Бяры сабе з маёнтка, што пажадаеш, ды iдзi дахаты». Я i ўзяла цябе. Уставай ды iдзi замест бацькi паншчыну адбываць. Ты мужык дужы, роботнiк зь цябе будзе нядрэнны.

Пачуўшы гэта, пан усхапiўся на ногi i так драпануў назад у свой маёнтак, што толькi яго i бачылi. Навет ад коней з карэтаю адрокся.

Жыў дзед i баба. I былi ў iх дочкi — дзедава дачка i бабiна дачка. Дзедаву дачку звалi Галя, а бабiну — Юля.

Баба сваю родную дачку песьцiла, даглядала, а дзедаву ў чорным целе трымала i ўсё шукала прычэпкi, каб iзь сьвету зьвесьцi.

Пайшоў аднойчы дзед на кiрмаш, купiў бычка-трацячка. Прывёў дахаты i кажа дочкам:

— Будзеце пасьвiць яго па чарзе — адна дзень i другая дзень.

Пагнала ў першы дзень бычка на пашу дзедава дачка. Злая мачыха дала ёй верацяно i мех кудзелi.

— Глядзi, — кажа, — каб за дзень усю кудзелю спрала, кросны выткала, палатно выбялiла i ўвечары дамоў прынесла. А калi ня зробiш — ня жыць табе.

Вывела Галя бычка з хлява, пагладзiла па шыi i пагнала на пашу. Гонiць, а сама горкiмi сьлязьмi залiваецца.

Бычок пытаецца:

— Дзеўка-дзявiца, русая касiца, чаго плачаш?

— Як-жа мне ня плакаць, бычок? Загадала мне мачыха гэты мех кудзелi спрасьцi, кросны выткаць, палатно выбялiць i ўвечары дамоў прынесьцi… Цi-ж зраблю я за дзень такую работу?

— Ня плач, — адказвае бычок, — ганi мяне на шаўковую травiцу, на сьвежую расiцу, там мы што-небудзь прыдумаем.

Прыгнала Галя бычка на шаўковую травiцу, на сьвежую расiцу. Наеўся бычок, напасьвiўся, а потым i кажа:

— Цяпер кладзi мне ў правае вуха кудзелю i верацяно. А сама хукнi ў левае вуха i глядзi, што будзе.

Палажыла Галя бычку ў правае вуха кудзелю i верацяно, хукнула ў левае вуха i глядзiць. Аж там — кудзеля прадзецца, кросны ткуцца, палатно белiцца i ў сувой скочваецца…

Як усё было зроблена, выняла Галя гатовы сувой палатна i вясёлая пагнала бычка дахаты.

Злая мачыха сустрэла яе на дварэ:

— Ну, што: спрала кудзелю?

— Спрала, — кажа Галя, i падала ёй гатовы сувой палатна.

Мачыха аж за галаву хашлася: такую работу зрабiла яе падчарка! А тут i суседкi прыйшлi — дзiвяцца, якое тонкае палатно выткала Галя. Усе хваляць яе, не нахваляцца.

Прыйшла чарга гнаць бычка бабiнай дачцэ Юлi. Дала ёй мацi верацяно i поўмяха кудзелi.

— Спрадзi, — кажа, — дачушка, гэтую кудзелю i вытчы палатно яшчэ лепшае, чым выткала твая няродная сястра. Хачу, каб цябе людзi хвалiлi, а не яе.

Узяла Юля тоўсты дубец i пагнала бычка. Гонiць ды ўсё хвошча яго дубцом. Бычок давай кiдацца туды-сюды, а Юля бегае за iм, кляне на чым сьвет стаiць. Бегала, бегала i верацяно згубiла.

Прыгнала яна сяк-так бычка на пусты выган, палажыла кудзелю, а сама спаць уклалася. Бычок узяў кудзелю, пабэрсаў нагамi i ўтаптаў у балота.

Прачнулася пад вечар Юля, глядзiць — кудзеля ў балоце ўтоптана… Схапiла яна дубец ды давай бычка бiць. Бычок пабег дахаты, i яна за iм з крыкам.

Дома мацi пытаецца ў яе:

— Ну, як, дачушка: зрабiла работу?

— Ды не, — кажа дачка.

— Чаму?

— Бычок вiнаваты. Празь яго я верацяно згубiла, а потым яшчэ ён i кудзелю маю ў балота ўтаптаў…

Узлавалася мачыха на бычка. Пайшла да дзеда i кажа:

— Зарэж, дзед, бычка!

— Цi ня здурэла ты, баба? — падзiвiўся дзед. — Навошта нам яго рэзаць?

Тут баба як затупае нагамi, як накiнецца на дзеда з кулакамi:

— Калi не зарэжаш, дык я цябе вон выганю разам з тваёй дачкою!

Нiчога не парадзiш — згадзiўся дзед зарэзаць бычка.

Пачула гэта Галя, пабегла ў хлеў да бычка, абкяла яго за шыю i залiлася сьлязьмi.

— Дзеўка-дзявiца, русая касiца, чаго ты плачаш? — пытаецца бычок.