Кадыр Абакиров - Бабалардын баяны 2

Кошулма күүсүн чыгарган.

Чоорчулар чоорлордо,

Чогулма күүсүн тараткан.

Шыйкыр конгон эжеге,

Шыктанып ыр арнашкан.

Агуул, Кубул, Кызылуул,

Бир атадан тараган.

Тепчип өтүп кыяны,

Теңир Тоодо жашаган.

Жолдо жортуп куулугу,

Кубул өтө шок болду.

Шок болбосо, жок болду.

Кара мүртөз жайы бар,

Бул баянды айтышкан,

Тээ байыркы карылар,

Сабында чындык бар

Санат сөздү салгандар.

Саймедиреп сөз курайт,

Санжыраны айткандар,

Байыркыдан кеп улап,

Байма-бай сөз чубап.

Токтололу Кубулга,

Кушчу, кытай, саруулар,

Куу атадан тараган,

Баяндарда айтылган.

Чарчабай жолдо сапарлап,

Чабдар атчан чабарман.

Агуул басмырт, төп болгон,

Шоктонбогон, токтолгон,

Аңыз кылып болгондон,

Аңгеме айтам ошондон.

Аркы өтөк жашылданып,

Арт жагында өмүр калып,

Үч бала бар Агуулдан,

Улуу тоого жол улаган.

Адигене, Муңуз, Тагай бар,

Айтылып ушул баяндар,

Жол көрсөткөн өз элине

Жолдош болду Наалы эже,

Кубулдун баянын,

Айтып көрсөк бир далай,

Каратал менен Каранай,

Адигенеден төрт бала,

Муңайбай өмүр өтөгөн,

Муңуштан дагы он бала,

Атак даңкы тараган,

Эң кичүүсү Тагайдан,

Болгон экен төрт бала.

Богорстон, Койлон, Кылжыр,

Карачоро анан да

Жашоого жол арытып,

Ак өмүргө жол тартып,

Жашап түштүк тарапта,

Көл аймактан алыста,

Адигене, Муңуштун,

Өмүр сүргөн тарабы,

Түз жер тоонун аймагы,

Кенен Чүйдүн тарабы.

Тагай бийдин тукуму,

Байгеге ат кошуп,

Атак даңкы угулду,

Айдыңдуу тоолор ажайып,

Ал жерге мал жайып,

Жолдор менен өтүүчү,

Конуп, түнөп жүрүүчү.

Кылымга аты таанылган,

Санжырада айтылган,

Ак баракка жазылган.

Сөздөн-сөзгө тараган.

Кылжырдан эки бала бар,

Бугу менен Сарбагыш,

Алардын да баянын,

Абалкынын аянын,

Аңгеме кылып айтабыз.

Башталмасын ары улап,

Баш аягын тактайбыз.

Эки уул Кылжыр атадан,

Тукум улап тараган,

Орозбакты, Дөөлөсбакты,

Орозбакты көлдү ээлеген,

Ошол жакты жердеген,

«Байыркы баба жери»-деп

Түзөң, тоону мекендеп.

Бүркүт учкан оболоп,

Чоң Кемин менен Көк Ойрок,

Дөөлөсбакты ата жашады,

Жайлап жана кыштады,

Токтоо бербей октос алыш,

Зуулдап учкан заманы.

Кылжырдын аты Сарбагыш,

Мойну ийри, өңү чекир,

Дал ушундай аталыш,

«Кылжыр»– деп аталыптыр

Ушул ат анан калыптыр.

Өргө карай бараткан,

Өмүрүбүз канча ким билет.

Куттуу тилек каалган,

Кудай гана бир билет.

Курап жазган ырымы,

Кудуреттеп сыйладым.

Учуп күйгөн ырыман,

Үнү угулуп ата-бабанын

Эээ.ээй…

Байыркынын жомогу,

Баштаса келеер оролу.

Теңир Тоону жайлаган,

Далай ыр калды Тагайдан.

Жол көрсөтүп бий болуп,

Жорго үстүндө чайпалган.

Жолун калбай арбытып,

Аргымак чуркап өткөндө,

Артынан шаң таралып,

«Эр Тагай бий өттү»– деп,

Элдер калчу каранып,

Богорстон, Койлон, Кылжырдан,

Ар уруулар тараган,

Узун жолду арбытып,

Уулдар чыкты жараган.

Анын тондуу балдары,

Саяк, Азык, Чериктер,

Коңурат менен Чертике,

Жол улаган берендер,

Ырыска салып Теңир Тоону,

Ыр таратып кеткендер.

Атактуу биздин Тагай бий,

Түндүк, түштүк тарапты,

Кыргыз турган аймакты

Бир хандыкка бириктирип,

Манас туусун көтөргөн.

Элдин эрки көкөлөгөн

Моголстан ханы болгон,

Хан Саидге каршы барган,

Аларды жеңип ала алган.

Улуу тоонун арстаны,

Учурунда аты даңкталган..

Ал кезде кыргыз борбору,

Барскон болуп аталган.

Андан кийин күн өтүп,

Алда нечен түн өтүп.

Кыргыздар менен моголдор,

Каршы туруп кармашты.

Моңол ханы хан Саид,

Чоң кошуунду кураган,

Ысык Көлдү жеегинде,

Кан суудай агылган,

Болуп өткөн чоң майдан.

Кыргыз колу аз болуп,

Жеңилип аргасыздан.

Тагай бий колго кармалып,

Кашкарга алып барылган.

Туткун болуп кармалган.

Могол ханы хан Саид,

«Кыргыз оңой эл эмес,

Жок кылуучу мен эмес.

Балее болот башыма,

Асылбайын арстанга,

Жок кылгандан жазганган.

Хан ордоодо аны кармаган

Элге журтка таанылган.

Аралап журттун баардыгын,

Албан ишти аткарган.

Хан ордодо таанылып,

Атагы Моголстанга таралып,

Кыргыз журтун башкарып,

Аты аталып ал жерде,

Кабары кеткен элине

Зулайка кызга үйлөнүп.

Аны менен бирге жашаган,

Аз убакыт өттү арадан.

Ай айланып жыл жылган.

Султан Саид Тагай бийди,

Аргасыздан бошоткон.